Fundacja Republikańska: sytuacja wymaga przemyślenia wskaźników zadłużenia JST

W dyskusji dotyczącej finansowania samorządów widoczny jest wyraźny podział – jedni wskazują, że uprzednio stosowane wskaźniki zadłużenia (u.f.p. z 2005 r.) były korzystniejsze dla jednostek samorządu terytorialnego, natomiast druga strona wskazuje na ewidentne korzyści z wprowadzenia indywidualnego wskaźnika zadłużenia wynikającego z ustawy o f.p. z 2009 r – zauważają autorzy raportu „Finansowanie Jednostek Samorządu Terytorialnego. Analiza uwarunkowań prawnych i ekonomicznych”. Ich zdaniem analizując wskaźnik i planując zmiany, należy wziąć pod uwagę możliwość wykorzystania środków unijnych z prawdopodobnie ostatniej tak hojnej perspektywy finansowej UE.

W raporcie zauważono, że zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego się zmniejsza, samorządy wypracowują znaczącą nadwyżkę budżetową, a inwestycje, które do 2016 r. spadały, w trzecim kwartale 2017 r. znacząco poszły w górę. Jako że w prawie przewidywalność jest kluczowa, warto zastanowić się nie nad tym, czy modyfikować indywidualny wskaźnik zadłużenia, ale kiedy go zmodyfikować, ponieważ samorządom potrzeba przewidywalności i stabilności prawnej do skutecznego, długoterminowego zarzadzania finansami – czytamy w podsumowaniu.

Autorzy raportu zwracają uwagę na kilka dość powszechnie omawianych wad wskaźnika zadłużenia w tym np. brak możliwości wyłączenia z łącznej kwoty spłaty zadłużenia spłaty wynikającej z restrukturyzacji zadłużenia. Ich zdaniem konstrukcja obecnego indywidualnego wskaźnika zadłużenia może powodować sytuację, w której część samorządów, pomimo że posiadają środki finansowe na spłatę zadłużenia, jest w pewnym sensie zmuszana do wydłużenia okresu spłaty długu, co skutkuje większymi kosztami w postaci odsetek bankowych.

Obecne przepisy powodują też, że część samorządów, chcąc poprawić swoje możliwości zadłużenia przeprowadza często niestandardowe operacje finansowe mające na celu m.in. zbywanie majątku. Stąd warta rozważenia jest kwestia wyłączenia dochodów ze sprzedaży majątku z prawej strony wzoru z art. 243 ustawy o f.p., ponieważ jednostka samorządu terytorialnego, sprzedając majątek, z jednej strony poprawia sobie wskaźnik, ale z drugiej – traci źródło stałych wpływów związanych z gospodarowaniem tym majątkiem, co może być niekorzystne w przypadku potrzeby dalszego zadłużania się. Jest to istotne, gdyż sprzedanego składnika majątku nie będzie można wykorzystać jako np. przyszłego zabezpieczenia kredytu, twierdzą przedstawiciele Fundacji Republikańskiej.

Wskazując na niedociągnięcia i wady obecnego indywidualnego wskaźnika zadłużenia, zdaniem Fundacji Republikańskiej, nie sposób nie zauważyć, że dzięki funkcjonowaniu IWZ w obecnej formie liczba jednostek samorządu terytorialnego, które zamknęły rok budżetowy nadwyżką (dodatnim wynikiem finansowym), w 2016 r. wyniosła 2245 JST (w 2015 r. – 2008 JST). Natomiast nadwyżka budżetowa w 2016 r. wyniosła 7,6 mld zł (w roku 2015 – 2,6 mld zł), a nadwyżka budżetowa za trzy kwartały 2017 r. wyniosła już 14,8 mld zł (przy planowanym deficycie na poziomie 16,8 mld zł). Zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego w 2016 r. wyniosło 69 mld zł (zmalało ono względem roku 2015 o około 3,6 proc.), natomiast zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego za trzy kwartały 2017 r. wyniosło 66,1 mld zł i zmalało ono rok do roku o 2,8 proc.  oraz o 4,2 proc. względem końca 2016 r.

Powyższe oznacza, że od momentu, w którym samorządy zaczęły stosować indywidualny wskaźnik zadłużenia, ich budżety znacząco się poprawiły, jednak z zastrzeżeniem wyhamowania – inwestycje (znaczący spadek w latach 2014–2016), które jednak się odbiły i znacząco wzrosły w trzecim kwartale 2017 r.

Warto zwrócić uwagę, że plan wydatków majątkowych na 2017 r. zakładał wydatki na poziomie ok. 50 mld zł, natomiast za trzy kwartały osiągnęły one poziom tylko 15 mld zł (pomimo ich odbicia w III kwartale), w związku z czym powyższe nadwyżki budżetowe są również wynikiem braku inwestycji samorządów – czytamy w podsumowaniu raportu.

Raport do pobrania: <link file:11048>