Wystąpienie Jerzego Jakubczuka, dyrektora departamentu współpracy z samorządem w Ministerstwie Edukacji Narodowej na temat finansowania oświaty wywołało falę komentarzy i bardzo emocjonalną dyskusję podczas listopadowego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Z danych jakie przedstawiał dyrektor można było bowiem wywnioskować, że w 2017 roku znacząco spadły nakłady samorządów na edukację w stosunku do dochodów ogółem samorządów (stosunek ten zmniejszył się o 0,9 pproc. w stosunku do roku 2016).
Zdaniem Andrzeja Porawskiego, sekretarza strony samorządowej dane te fałszują obraz nakładów samorządów na edukacje, które akurat w 2017 roku bardzo szybko wzrastały. Pozorny obraz obniżenia nakładów na oświatę wynika z błędu metodologicznego popełnionego przez dyrektora MEN. Dochody samorządów ogółem znacząco wzrosły w 2017 roku ze względu m.in. na wdrożenie programu 500 +. Program ten jest realizowany z budżetów JST, które otrzymują na ten cel dotacje. Stąd porównanie prezentowane przez dyrektora Jerzego Jakubczuka jest zupełnie niemiarodajne. Porawski przedstawił inne dane, z których wynika, że o 5 proc. wzrósł w tym czasie (w 2017 roku) stosunek kwoty jaką samorządy dokładają ogółem do oświaty do kwoty wydatków na zadania subwencjonowane ogółem. Wcześniej ten stosunek również wzrastał, ale znacznie wolniej.
Jak wynikało z dalszej prezentacji, zdaniem MEN, przynajmniej część globalnego wzrostu samorządowych wydatków na oświatę wynika z chęci dopłacania przez samorządy do wymogów ustawowych. Wykazano m.in. że w latach 2013-2017 o niemal 600 mln zł wzrosła roczna kwota jaką samorządy dokładają do wynagrodzeń ponad wymagane średnie wynagrodzenia nauczycieli. Wydatki samorządów na nauczycieli w 2017 roku były o 1,36 mld zł wyższe niż wymagane by osiągnąć średnie.
Z krytyką kwot subwencji wystąpił zarówno Marek Olszewski, przewodniczący Związku Gmin Wiejskich, który wspomniał o nawarstwiającym się problemie niedofinansowania oświaty. Raz niedoszacowana subwencja oświatowa ma konsekwencje w kolejnych latach.
Zdaniem Marka Wójcika, przedstawiciela Związku Miast Polskich problem niedoszacowania subwencji na rok 2018 i na rok 2019 wynika m.in. z braku uwzględnienia w subwencji wzrastających wag związanych z nowymi zadaniami. Jego zdaniem w subwencji na 2019 brakuj 588 milionów złotych z tego tytułu.
Jednym z ostatnich, który zabierał głos w tej sprawie był Krzysztof Iwaniuk, wójt Terespola, którego zdaniem samorządy zostały pozbawione w całości władztwa nad procesami w oświacie, która jest niby zadaniem własnym gminy. – Nie mamy wpływu na podwyżki, na awanse nauczycieli, a ostatnio straciliśmy jeszcze wpływ na sieć szkół. Obecnie jedyne prawo gminy w oświacie to prawo do dopłacania – mówił.
Cała ta dyskusja poprzedzała negatywną opinię strony samorządowej wobec nowego projektu rozporządzenia w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej. – W mniejszym stopniu dotyczy to samego algorytmu, w większym kwoty subwencji na 2019 roku – mówił Porawski. – Nawet jeśli zdajemy sobie sprawę, że to dość nieoczywiste postawienie sprawy to taka jest wola przedstawicieli samorządów, a my tu nie reprezentujemy samych siebie tylko samorządowców skupionych wokół naszych organizacji – przekonywał.
Pierwszy raz od wielu lat projekt rozporządzenia w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej został więc jednoznacznie negatywnie oceniony.
Do omawiania posiedzenia będziemy wracać w kolejnych tekstach.
