Mimo negatywnej opinii Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego rozporządzenie w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej zostało podpisane przez minister edukacji narodowej w zaproponowanym kształcie.
Przypomnijmy, że powodem negatywnej opinii samorządów była przede wszystkim zbyt niska kwota do podziału zaprojektowana w budżecie państwa. Samorządowcy zwracali uwagę, że mimo wprowadzenia nowych wag wyodrębniających z podziału 556 mln zł, nie została odpowiednio zwiększona kwota subwencji do podziału. Związek Miast Polskich napisał, że „Zagwarantowanie samorządom środków na pomoc psychologiczno–pedagogiczną byłoby dobrym rozwiązaniem, gdyby znalazły się na nią dodatkowe środki, a w kwocie wzrostu subwencji oświatowej na rok 2019 nie znalazła się pozycja 556 mln złotych, mająca być skutkiem wprowadzenia wag P46 i P47”. Dodano też, że „Uważamy, że środki dla samorządów na realizację tego zadania powinny być adekwatne do faktycznych kosztów świadczenia pomocy psychologiczno – pedagogicznej oraz skali zapotrzebowania na poszczególnych etapach kształcenia”.
MEN: Nie dofinansowujemy, przesuwamy środki
W oficjalnej odpowiedzi na list Związku Miast Polskich, w którym podnoszono powyższe wątpliwości Ministerstwo Edukacji Narodowej napisało, że „Środki na pomoc psychologiczno-pedagogiczną były również w poprzednich latach uwzględnione w kwocie subwencji oświatowej”. To dość kontrowersyjne zdanie można wytłumaczyć pisząc, że te środki były w subwencji uwzględnione „w domyśle”. Nie były wyodrębniane w żaden sposób, ale ponieważ pomoc psychologiczno-pedagogiczna nie była kiedyś tak powszechnym zjawiskiem jak obecnie, nie stanowiło to wielkiego problemu dla samorządów (co innego dla szkół niepublicznych i publicznych prowadzonych przez inne niż samorząd podmioty, ale to inny temat), które dofinansowywały te zadania zazwyczaj ze swoich środków.
MEN przyznało też, że „Nigdy nie było założenia, aby środki naliczane tą wagą miały w całości pokryć koszty realizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej” oraz, że „Założeniem wprowadzenia tych wag było zróżnicowanie środków w związku z różnym zakresem realizacji tej pomocy w poszczególnych typach szkół”. Inaczej mówiąc obie wagi wprowadzono tylko po to, żeby nieco więcej przydzielić pieniędzy gminom, kosztem powiatów. Nic więcej.
Teoretycznie można byłoby rozpropagować tę odpowiedź i tylko zastanawiać się czy to odpowiedni sposób na dofinansowanie gmin kosztem powiatów. Nawet w opisie wag nie ma informacji o tym, że są one przyznawane na zadania związane z pomocą psychologiczno-pedagogiczną.
Machałek: nowy mechanizm zwiększy dostępność
Gdyby tylko zupełnie inaczej na ten temat nie mówiła w sejmie Pani Marzena Machałek, wiceminister edukacji. Na posiedzeniu Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży z 5 grudnia 2018 roku, które było poświęcone Informacji Ministra Edukacji Narodowej na temat wniosków z monitorowania organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, w tym dostępności tej pomocy dla uczniów mówiła m.in.:
„Kolejnym działaniem, które przełoży się na zwiększenie dostępności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla dzieci i młodzieży jest wprowadzenie w podziale subwencji oświatowej na rok 2019 dwóch wag na realizację działań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Jedna waga 0,025, druga – 0,012, jedna dla szkół podstawowych, druga dla ponadpodstawowych (waga P46 i P47). Wagi obejmują wszystkich uczniów w szkołach ogólnodostępnych, realizujących obowiązek szkolny lub nauki.”
i
„Tak naprawdę, do niedawna nie było żadnego wydzielonego źródła finansowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Stworzyliśmy to źródło przyjmując wagi na tę pomoc.”
Połowicznie, czyli w ogóle
Z dokumentów zamieszczonych przez MEN na stronach RCL wynika też, że wagi P46 i P47 zostały wprowadzone przez ministerstwo na prośbę samorządów. Jedną z takich próśb cytowała podczas tego samego posiedzenia sejmowej komisji była minister edukacji, poseł Krystyna Szumilas.
W piśmie Urzędu Miejskiego w Łazach czytamy m.in., że „Na przestrzeni ostatnich lat obserwujemy stały wzrost zapotrzebowania na organizowanie różnorodnych zajęć z zakresu udzielania pomocy psychologiczno- pedagogicznej dzieciom przedszkolnym i uczniom w placówkach oświatowych, działających na terenie naszej gminy. Jest to niewątpliwie proces zauważalny we wszystkich gminach i powiatach w całym kraju”.
Urząd Miejski w Łazach napisał, że „jeszcze 2 lata wstecz zajęcia te mogły być w dużej mierze realizowane przez nauczycieli w ramach tzw. „godzin karcianych”, które były bezpłatne dla nauczycieli (w naszej gminie godziny te można by przeliczyć na ok. 11 etatów nauczycielskich) lub z godzin do dyspozycji dyrektora, a tylko w ok. 1/3 lub 1/2 (w poprzednim roku szkolnym) były finansowane z budżetu gminy, gdyż przekraczały możliwości organizacyjne i finansowe dyrektorów szkół i przedszkoli”.
Ze względu na zmiany przepisów od września 2016 r. nie obowiązują już w szkołach „godziny karciane”, a od września 2017 r. godziny do dyspozycji dyrektora mogą być przeznaczane wyłącznie na zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia uczniów, które nie wchodzą w zakres pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Ponadto nauczyciele nie mogą bezpłatnie realizować żadnych zajęć terapeutycznych i wspierających ucznia w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, gdyż środki na ten cel ma zapewnić gmina.
„Tymczasem ilość opłacanych z budżetu gminy godzin na takie zajęcia wzrosła w naszej gminie prawie trzykrotnie na przestrzeni ostatnich czterech lat szkolnych (47 godzin tygodniowo ppp w 2014/2015, 56 godzin tygodniowo w 2015/2016, 46 godzin tygodniowo w 2016/2017, 117 godzin tygodniowo w 2017/2018 oraz 155,75 godzin tygodniowo (w tym 25,75 godzin tygodniowo na realizację zindywidualizowanej ścieżki kształcenia dla 3 uczniów z problemami zdrowotnymi) w I połowie listopada 2018 r., a liczba potrzeb w tym względzie stale przyrasta).”
„Zwracam się do Pani Poseł z prośbą o rozważenie możliwości wystąpienia w imieniu gmin i powiatów do Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ustanowienia odrębnych wag w metryczce subwencji oświatowej, a co za tym idzie przyznania konkretnych i znaczących środków na pokrycie kosztów ponoszonych na realizację zaleceń zawartych w opiniach i orzeczeniach wydawanych uczniom, w tym szczególnie tych dotyczących organizowania indywidualnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej”.
Można powiedzieć, że prośba ta została spełniona połowicznie. Odrębne wagi zostały ustanowione, ale nie przyznano samorządom żadnych środków na realizację „zaleceń zawartych w opiniach i orzeczeniach wydawanych uczniom, w tym szczególnie tych dotyczących organizowania indywidualnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej”.
Konsekwencje wprowadzenie wag P46 i P47
Z faktu, że nie pojawiły się żadne nowe środki na pomoc psychologiczno-pedagogiczną wynika, że te same pieniądze zostały tylko inaczej oznaczone (w jakim celu praktycznym?). Samorząd dostanie więc taką samą kwotę subwencji jakby tych wag nie było (stracą jedynie ci, którzy mają szkoły specjalne, a także nastąpi niewielkie przesunięcie pomiędzy samorządem powiatowym i gminnym), a wyznaczone w niej pieniądze związane z pomocą psychologiczno-pedagogiczną zostały temu samorządowi odebrane z pieniędzy przyznawanych do tej pory w związku z realizacją innych zadań np. związanych z wagą na uczniów niesłyszących, słabosłyszących, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, czy inną wagą dla uczniów należących do danej mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej lub społeczności posługującej się językiem regionalnym.
Po drugie wprowadzenie tych wag zaburza dotychczasowy podział i podważa adekwatność innych wag subwencji.
Zacytujmy jeszcze raz odpowiedź MEN na pytania skierowane przez Związek Miast Polskich:
„Wartości poszczególnych wag są oszacowywane z wykorzystaniem czynników oddziaływujących na koszt realizacji zadań oświatowych. Każda zmiana wysokości wag w algorytmie, jest wsparta analizą rzeczywistych kosztów ponoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego na określone zadanie (np. analizowane są rzeczywiste wydatki, dochody jednostek samorządu terytorialnego w oparciu o sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego Rb-27S i Rb-28S), a kierunek zmian oraz ich skala jest w ścisłej relacji z ponoszonymi kosztami”.
Problem w tym, że pojawienie się nowej wagi (lub nawet tylko zmiana jednej z nich) bez korekty ogólnej kwoty do podziału (jak mamy do czynienia w tym przypadku) powoduje, że zmieniają się proporcje podziału, a więc rzeczywisty wpływ wag na przyznawaną samorządom kwotę. W takim przypadku jeżeli nawet uznamy, że do tego roku wagi na różne zadania – np. waga P6 dla uczniów niesłyszących, słabosłyszących, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym (na podstawie orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego) w wysokości 3,6 – były oszacowane prawidłowo i były „w ścisłej relacji z ponoszonymi kosztami” (jak to określa MEN) to od tego roku już nie są. Ze względu na to, że wagi obejmują niemal wszystkich uczniów (oprócz uczniów szkół specjalnych) w dwóch grupach, przesunięcia nie są duże, ale jeżeli mamy poważnie traktować zapewnienia o „analizach rzeczywistych kosztów ponoszonych przez jednostki” to nawet niewielkie zmiany należy traktować z odpowiednią powagą.
Z załącznika do rozporządzenia w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej:
Waga P46 = 0,025 dla uczniów szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży, ogólnokształcących szkół muzycznych I stopnia oraz dotychczasowych 12 gimnazjów dla dzieci i młodzieży (waga nie obejmuje uczniów szkół specjalnych).
Waga P47 = 0,012 dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych dla dzieci i młodzieży oraz szkół ponadpodstawowych dla dzieci i młodzieży (waga nie obejmuje uczniów szkół specjalnych oraz szkół policealnych).
Rozporządzenie w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej 
