Aby wesprzeć rozwój edukacji przedszkolnej dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat w projekcie ustawy budżetowej na 2013 rok pojawiła się rezerwa celowa - zwiększenie dostępności wychowania przedszkolnego (pozycja 76).
Wysokość tej rezerwy została zapisana w kwocie 320 mln zł. W październiku 2012 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej przekazało do konsultacji społecznych projekt założeń do zmiany ustawy o systemie oświaty, czyli tzw. ustawę przedszkolną, który został przyjęty przez Radę Ministrów 18 grudnia 2012 r.
Z licznych zmian zaproponowanych w projekcie założeń zwracam uwagę na rozwiązania finansowe. Należy przy tym podkreślić, że tzw. ustawa przedszkolna proponuje stałe źródło finansowania edukacji przedszkolnej z budżetu państwa w postaci dotacji dla gmin.
Kwota 320 mln zł na rok 2013 będzie dotyczyć ostatnich czterech miesięcy w roku i będzie pierwszym krokiem do wprowadzenie proponowanych zmian. W roku 2014 planuje się przeznaczyć na ten cel 1,15 mld zł, a w roku 2015 i następnych – około 1,7 mld zł.
Obniżone opłaty
W dużym skrócie - samorządy gminne otrzymają środki finansowe w formie dotacji celowej, które będą wspierały ich budżety w rozwoju wychowania przedszkolnego, ale pozwolą również na obniżenie opłat pobieranych od rodziców za pobyt dziecka w przedszkolu powyżej ustalonego pięciogodzinnego czasu bez opłat, do wysokości nie przekraczającej 1 zł za godzinę.
Ten system będzie wdrażany stopniowo. W 2013 r. opłata będzie ograniczona do 2 godzin następujących po bezpłatnym czasie nauczania, wychowania i opieki. W roku 2014 do 2 godzin przez pierwsze 8 miesięcy i 3 godzin w ostatnich czterech miesiącach roku. W 2015 r., przez pierwszych osiem miesięcy opłata będzie ograniczona do 3 godzin, a obejmie wszystkie godziny od września 2015 r. Można więc powiedzieć, że dopiero 2016 rok oznacza pełne ograniczenie opłat w całym roku budżetowym.
Wysokość dotacji będzie uzależniona od liczby dzieci w wieku od 2 do 5 lat, objętych wychowaniem przedszkolnym na terenie gminy i wykazanych w Systemie Informacji Oświatowej na dzień 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji.
Jaka dotacja w tym roku
Wysokość dotacji na wychowanka będzie wynosiła 333 zł w roku 2013 na ostatnie cztery miesiące, w 2014 już 1 136 zł, w 2015 r. - 1 398 zł, a w 2016 - 1433 zł. Warto podkreślić, że dotacja będzie naliczana na każde dziecko w wieku 2 - 5 lat objęte wychowaniem przedszkolnym na terenie gminy, a więc nie będzie zależała od tego, czy rodzic dziecka wcześniej uiszczał opłaty za pobyt powyżej ustawowego minimum. Dotacja będzie też przysługiwała na dziecko niezależnie od tego, czy organem prowadzącym jest gmina, czy inny podmiot, czy jest placówką publiczną, czy niepubliczną. Zatem, ponieważ do obliczenia dotacji na rok 2013 będą brane pod uwagę dzieci ujęte w SIO według stanu na 30 września 2012 roku, już teraz samorząd może obliczyć wysokość dotacji, jaką otrzyma.
Niepubliczne do 100 proc.
Wprowadzenie dotacji przedszkolnej równocześnie z obniżeniem wieku obowiązku szkolnego od 1 września 2014 roku umożliwi wprowadzenie prawa dziecka 4-letniego (od września 2014 r.) i dziecka 3-letniego (od września 2016 r.) do wychowania przedszkolnego. Prawo dziecka do wychowania przedszkolnego będzie mogło być realizowane w przedszkolu lub innej formie wychowania przedszkolnego.
Ważnym elementem wprowadzanych rozwiązań, szczególnie w miejscowościach o dużej liczbie przedszkoli niepublicznych, jest wprowadzenie możliwości realizacji prawa do wychowania przedszkolnego dla dzieci w wieku 3 do 5 lat również w niepublicznych przedszkolach pod warunkiem m.in. ograniczenia w nich opłat pobieranych od rodziców do wysokości nie wyższej niż w przedszkolach prowadzonych przez gminy. W takim przypadku dotacja z budżetu gminy dla przedszkola niepublicznego wzrośnie z obecnych 75 proc. kosztów gminy przeliczonych na jednego wychowanka do 100 proc. tych kosztów. Od tych kosztów trzeba odjąć opłaty wnoszone przez rodziców, które obecnie powiększają wysokość dotacji dla przedszkoli niepublicznych.
Przykładowe obliczenia
Przeanalizujmy zaproponowane rozwiązania na przykładzie małej gminy wiejskiej. W roku szkolnym 2011/12 w gminach wiejskich do 5 tys. mieszkańców, 50 proc. dzieci w wieku od 3 do 5 lat było objętych wychowaniem przedszkolnym. Jeśli samorząd pobierał opłatę od dzieci za pobyt w przedszkolach powyżej 5 godzin, to wynosiła ona średnio 1,55 zł za godzinę.
W tego typu gminach 34 proc. dzieci pozostawało w placówkach przedszkolnych powyżej 5 godzin, a więc mogło płacić opłaty. Przypuśćmy, że w gminie mamy populację w każdym z roczników od 3 do 6 lat równą 50 dzieci. Załóżmy, że w przedszkolu mamy 40 dzieci 6-letnich oraz 75 dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Ponieważ w gminie opłata jest niewysoka, a jednocześnie uiszcza ją niewielki odsetek rodziców dzieci, wpływy z tego tytułu nie są duże, można je szacować na poziomie 30 tys. zł rocznie.
Po wejściu w życie nowych przepisów, sumując wysokość dotacji w kolejnych latach oraz obniżoną do 1 zł opłatę od rodziców, gmina uzyska dodatkowe wpływy do budżetu w wysokości ok. 22 tys. zł w 2013 r., 76 tys. zł w 2014 r. i 148 tys. zł w 2015 r. Środki w tej wysokości, połączone z objęciem subwencją oświatową dzieci 6-letnich od września 2014 r. pozwolą na sfinansowanie wydatków bieżących gminy, potrzebnych na objęcie od 2015 r. wychowaniem przedszkolnym ponad 90 proc. dzieci w wieku od 3 do 5 lat, bez zwiększania wydatków z dochodów własnych samorządu.
Autor jest dyrektorem Departamentu Współpracy z JST w Ministerstwie Edukacji Narodowej.
