W samorządach Prawo

Polecam raport

Na początku marca br. ukazał się niezwykle ważny i ciekawy raport „Realizacja usług publicznych w jednostkach samorządu terytorialnego – ograniczenia, możliwości, rekomendacje”. Ten obszerny dokument, bo liczący ponad 430 stron, przeszedł jakoś bez większego echa w opinii publicznej. A szkoda, bo to jedna z najbardziej wartościowych publikacji, jaka w ostatnich latach diagnozuje, wskazuje szanse i bariery oraz formułuje rekomendacje, które mają być użyteczne dla przyszłego zrównoważonego rozwoju Polski lokalnej i regionalnej. Co ważne, raport powstał m.in. dla zaprojektowania i wdrożenia programów, które mają być realizowane w rządowej Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Zakres opracowania jest niezwykle szeroki, bo dotyczy planowania finansowego i inwestycyjnego, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, usług komunalnych i ochrony środowiska, transportu zbiorowego, oświaty i edukacji, kultury i ochrony zdrowia, ale też wykorzystania Internetu, partycypacji obywatelskiej, organizacji administracji samorządowej i zarządzania strategicznego. Autorami raportu są znani w świecie samorządowym eksperci, a całość powstała dzięki Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej na zlecenie Ministerstwa Rozwoju i we współpracy z ogólnopolskimi organizacjami samorządowymi. Dzięki temu mamy dość zobiektywizowany i aktualny obraz diagnostyczny najważniejszych obszarów działalności samorządu terytorialnego.

 

Raport analizuje i ocenia rolę oraz możliwości samorządów w zakresie samodzielnego kształtowania polityk rozwojowych. Stara się identyfikować istniejące bariery ich wdrażania – prawne, instytucjonalne, polityczne, kompetencyjne itp. Opracowanie dotyka także oceny przydatności i skuteczności funkcjonujących instrumentów zarządczych, które dziś decydują o skutecznym i efektywnym realizowaniu zadań samorządowych.

 

Oto kilka interesujących i ważnych wniosków oraz rekomendacji, które przekazuje nam raport. W zakresie polityki finansowej wybija się postulat wzmocnienia i stabilizacji finansów JST, a krytyka dotyczy kształtu aktualnej WPF, która przez brak realności jest mało przydatna i utrudnia zarządzanie finansami. Szkodliwa jest także marginalizacja wieloletnich planów inwestycyjnych. Samorządy powinny wreszcie prowadzić autentyczną politykę finansową, a nie kreatywną księgowość wymuszaną przez istniejące dziś ramy prawne. Podnoszone jest nieuzasadnione obarczanie JST nowymi zadaniami bez finansowego wsparcia z kasy państwowej.

 

Krytycznej ocenie poddany został system zarządzania w JST. Ukształtowany historycznie model biurokratyczny nie sprzyja dobremu zarządzaniu. Jego fundamenty, polegające na tym, że samorządom wolno tylko tyle, ile jest wyraźnie dozwolone prawem, dusi kreatywność i ogranicza formy wykonywania zadań. Stąd postulat jak najszybszego dokonania deregulacji w przepisach ograniczających ramy prawne realizacji zadań własnych. O sposobie ich wykonania nie powinien decydować rząd lub minister w rozporządzeniu, ale organy JST.

 

Słabością polskich samorządów jest planowanie strategiczne oraz umiejętność wykorzystania innowacyjnych metod zarządzania. Wyraźnie brakuje tu posiłkowania się wzorcami od dawna sprawdzonymi w biznesie, zaś autorzy jako lekarstwo na ten stan rzeczy rekomendują upowszechnienie narzędzi wspomagających, a  przede wszystkim zalecają JST tworzenie raportów o stanie gminy, opracowywanie wstępnej wieloletniej prognozy „budżetu operacyjnego”, wykorzystania systemu informacji przestrzennej, uaktualnienie i korzystanie ze strategii rozwoju czy wieloletniego programu inwestycyjnego, wreszcie polecają wdrożenie wzorcowych procedur kontroli zarządczej. Nie będzie jednak dobrego zarządzania strategicznego bez kreatywności liderów i konsekwentnego wdrażania innowacyjnych metod zarządzania.

 

Bardzo mocno akcentowana jest konieczność włączenia mieszkańców i organizacji pozarządowych w procesy zarządzania, a te ostatnie także do wykonywania zadań komunalnych.

 

W raporcie pojawiła się opinia, że samorząd terytorialny w obecnym kształcie jest „właściwie skonstruowany”, co nie oznacza konieczności wprowadzenia niezbędnych korekt. Mamy też sformułowane oczekiwania pod adresem rządu. To rząd powinien podjąć wysiłek opracowania standaryzacji usług, stworzyć warunki do podnoszenia kompetencji administracji samorządowej, wspierać ją w upowszechnianiu dobrych praktyk w zarządzaniu i realizacji zadań. Wysiłkiem rządu powinno zostać usprawnione i uproszczone planowanie społeczno-gospodarcze na szczeblu lokalnym. Chodzi o wyeliminowanie kosztownych i pracochłonnych dokumentów branżowych w postaci różnych planów, strategii, wytycznych itp. Wkładem rządu byłoby wypracowanie narzędzi analitycznych, pozwalających na stworzenie precyzyjnej oceny umożliwiającej porównanie konkretnej JST w stosunku do innej (innych) jednostki. Potrzebne są pilne standardy jakości usług publicznych i zbudowanie niezbędnego ich monitoringu, co pozwoli rzetelnie je ocenić.

 

Nie sposób odnieść się do wszystkich ważnych i interesująco przedstawionych wątków tak obszernego i bogatego treściowo opracowania. Dlatego gorąco polecam jego lekturę, bo warto czasem, odrywając się od codziennych rutynowych działań, spojrzeć na samorząd z „lotu ptaka”. A takie spojrzenie ten raport zapewnia.

Aby zapewnić prawidłowe działanie i wygląd niniejszego serwisu oraz aby go stale ulepszać, stosujemy takie technologie jak pliki cookie oraz usługi firm Adobe oraz Google. Ponieważ cenimy Twoją prywatność, prosimy o zgodę na wykorzystanie tych technologii.

Zgoda na wszystkie
Zgoda na wybrane