W samorządach Wybory 2018 Prawo

Problematyczne głosowanie na odległość

Nowelizacja Kodeksu wyborczego w znacznym zakresie ograniczyła stosowanie głosowania korespondencyjnego. O ile wcześniejsze zmiany Kodeksu wyborczego dążyły do rozszerzenia stosowania tego trybu głosowania, o tyle wspomniana nowelizacja przyjęła odmienne podejście. W pierwszych projektach zmian Kodeksu wyborczego planowaną całkowitą rezygnację z głosowania korespondencyjnego. Dopiero stanowczy sprzeciw społeczny doprowadził do złagodzenia stanowiska, którego owocem są aktualnie obowiązujące zapisy.

Głosowanie korespondencyjne wymaga wcześniejszego przygotowania określonych działań, nakłada także dużo obowiązków na podmiot faktycznie je organizujący. W celu uszczegółowienia zadań związanych z organizacją głosowania korespondencyjnego wydane zostały dwa rozporządzenia: rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 8 czerwca 2018 roku w sprawie przesyłek w głosowaniu korespondencyjnym (DzU poz. 1232) oraz rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lipca 2018 r. w sprawie wzoru i sposobu prowadzenia oraz aktualizacji wykazu pakietów wyborczych (DzU poz. 1441).

 

Kto może skorzystać?

Możliwość skorzystania z głosowania korespondencyjnego mają wyborcy posiadający orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (z 7 lutego 2018 r. DzU z 2018 r. poz. 511 z późn. zm.) do grupy osób o znacznym stopniu niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej, i wymagającą w celu pełnienia ról społecznych stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Na podstawie art. 4 ust. 2 tej ustawy do grupy osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wydają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

 

Co należy zrobić, aby móc skorzystać?

Osoba, która chciałaby skorzystać z głosowania korespondencyjnego musi zgłosić ten zamiar komisarzowi wyborczemu co najmniej na 15 dni przed dniem wyborów. Zgłoszenie powinno nastąpić odpowiedniemu terytorialnie komisarzowi wyborczemu, jednak zgłoszenie dokonane nieprawidłowo powinno zostać przekazane prawidłowemu terytorialnie komisarzowi wyborczemu.

Zgłoszenia zamiaru głosowania korespondencyjnego można dokonać w każdej formie, tj. ustnie, pisemnie, telefaksem, a także w formie elektronicznej. Kodeks wyborczy nie wskazuje, w jaki sposób powinno wyglądać zgłoszenie dokonane w formie elektronicznej, tj. czy mogłoby przyjąć formę zwykłej wiadomości e-mail. W tym przypadku zachodzi obawa powstania określonych naruszeń, jeżeli zgłoszenie nie będzie w sposób odpowiedni podpisane. Wydaje się jednak, że ustawodawca dopuszcza możliwość dokonania zgłoszenia w formie zwykłej wiadomości e-mail.

Dokonanie zgłoszenia w formie telefonicznej nie zostało dopuszczone z przyczyn technicznych – nie ma możliwości dołączenia do takiego zgłoszenia odpowiednich dokumentów. Odpowiednie dokumenty stanowią część zgłoszenia i muszą zostać dostarczone komisarzowi wyborczemu do 15 dni przed dniem wyborów. O ile więc samo zgłoszenie mogłoby zostać dokonane telefonicznie, o tyle złożeniem wniosku byłaby dopiero data dostarczenia dokumentów.

 

Co powinno zawierać zgłoszenie?

Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego powinno zawierać nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL wyborcy niepełnosprawnego, oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie oraz wskazanie adresu, na który ma być wysłany pakiet wyborczy. Konieczność przekazania powyższych informacji nie budzi żadnych wątpliwości. Do zgłoszenia zamiaru głosowania korespondencyjnego należy jednak również dołączyć oświadczenie o wpisaniu wyborcy do rejestru wyborców w danej gminie. Uzyskanie takiego zaświadczenia może jednak stanowić dla wyborcy niepełnosprawnego problem faktyczny. Oświadczenie to najlepiej uzyskać w formie pisemnej, co może wiązać się z koniecznością wizyty w urzędzie, szczególnie jeżeli do dnia wyborów nie zostało już dużo czasu. Do zgłoszenia musi także zostać dołączona kopia aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności. Wyborca może także zażądać dołączenia do pakietu wyborczego nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a. Należy podkreślić, że wyborca niepełnosprawny powinien złożyć takie żądanie właśnie w ramach zgłoszenia, co związane jest z koniecznością przygotowania odpowiednich pakietów wyborczych.

 

Jaki podmiot proceduje dalej ze złożonym zgłoszeniem?

Komisarz wyborczy otrzymane zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego przekazuje odpowiedniemu urzędnikowi wyborczemu. Właściwym będzie urzędnik wyborczy z gminy, w której wyborca niepełnosprawny ma stałe miejsce zamieszkania. Przekazanie zgłoszenia powinno nastąpić niezwłocznie. Szybkość przekazania zgłoszenia ma szczególne znaczenie, ponieważ organizacja głosowania korespondencyjnego może trwać kilka dni.

 

Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie polegające na zgłoszeniu zamiaru głosowania korespondencyjnego do komisarza wyborczego z jednej strony wydłuża proces organizacji głosowania, z drugiej zaś strony pozwala uniknąć problemu właściwości. Prostszym i łatwiejszym z punktu widzenia wyborców rozwiązaniem byłoby przyjmowanie zgłoszeń zamiaru głosowania korespondencyjnego przez właściwy urząd gminy, jednak rozwiązanie takie kłóciłoby się z ideą oderwania organizacji wyborów od jednostek samorządu terytorialnego oraz przeniesienia ich na Korpus Urzędników Wyborczych oraz komisarzy wyborczych.

 

Jak wygląda dalsza procedura uzupełniania braków?

W przypadku, gdy zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego zawiera braki, urzędnik wyborczy wzywa wyborcę niepełnosprawnego do uzupełnienia zgłoszenia w terminie 1 dnia od dnia doręczenia wezwania. O ile uzupełnienie w postaci braków niektórych informacji lub danych wydaje się być możliwe w tak zakreślonym terminie, o tyle uzupełnienie braków dokumentów wiązać się może z brakiem możliwości ich zdobycia w tak krótkim czasie. Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego musi więc być przygotowane przez wyborcę niepełnosprawnego już wcześniej, dlatego też tak ważna pozostaje kampania uświadamiająca wyborców niepełnosprawnych co do sposobu i formy składania zgłoszeń.

 

Jeżeli wyborca niepełnosprawny nie uzupełni braków formalnych w wyznaczonym terminie zgłoszenie pozostawia się bez rozpoznania. Ten sam skutek spotyka zgłoszenia złożone po terminie, jak i niespełniające innych wymogów, a więc np. złożone przez wyborców nie będących osobami niepełnosprawnymi.

 

Jak przebiega doręczenie pakietu wyborczego?

Za doręczenie pakietu wyborczego wyborcy niepełnosprawnemu odpowiada urzędnik wyborczy. Doręczenie dokonywane jest za pośrednictwem Poczty Polskiej nie później niż na siedem dni przed dniem wyborów.

Pakiet wyborczy może być doręczony jedynie do rąk własnych wyborcy niepełnosprawnego po okazaniu przez niego dokumentu potwierdzającego tożsamość i pisemnym pokwitowaniu odbioru. Gdyby wyborca nie mógł potwierdzić odbioru, osoba doręczająca pakiet wyborczy sama stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje odbierającego i przyczynę braku jego podpisu.

 

Jeżeli osoba doręczająca nie zastanie adresata pod wskazanym adresem, doręczający umieszcza zawiadomienie o terminie powtórnego doręczenia w skrzynce pocztowej lub gdy nie jest to możliwe – na drzwiach mieszkania wyborcy. Powtórne doręczenie musi nastąpić nie później niż jeden dzień od dnia pierwszego doręczenia.

 

Jak wygląda pakiet wyborczy?

Na pakiet wyborczy składa się: koperta zwrotna, opieczętowane pieczęcią obwodowej komisji wyborczej karty (lub karta) do głosowania, koperta na karty (kartę) do głosowania, instrukcja głosowania korespondencyjnego, oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania. Ewentualnie pakiet wyborczy zawiera także nakładkę lub nakładki na kartę lub karty do głosowania sporządzone w alfabecie Braille’a.

 

Pakiet wyborczy musi być dostarczony w zamkniętym opakowaniu. Wyborca odbierający pakiet wyborczy powinien sprawdzić jego kompletność. W przypadku braku któregoś z elementów pakietu wyborczego, wyborca powinien natychmiast poinformować o tym fakcie komisarza wyborczego.

 

Jak prawidłowo zagłosować?

Wyborca niepełnosprawny oddaje głos na karcie (kartach) poprzez postawienie znaku „X” zgodnie z instrukcją zawartą na karcie (kartach). Po oddaniu głosu kartę (karty) do głosowania wyborca chowa do koperty na kartę (karty) do głosowania i następnie ją zakleja. Wyborca musi podpisać oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu, które wraz z kopertą na kartę (karty) do głosowania wkładane jest do koperty zwrotnej.

 

Ważnym elementem głosowania pozostaje podpisanie oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu. Brak takiego oświadczenia czyni głos nieważnym. Ważne jest także odpowiednie spakowanie pakietu wyborczego tak, aby oświadczenie to znalazło się z kopercie zwrotnej, nie zaś w kopercie na kartę (karty) do głosowania. Brak oświadczenia w kopercie zwrotnej skutkować będzie brakiem otwarcia koperty na kartę (karty) do głosowania.

 

Jak odesłać kopertę zwrotną?

Wyborca niepełnosprawny może przekazać kopertę zwrotną przedstawicielowi Poczty Polskiej. Przedstawiciel Poczty Polskiej odbiera zamkniętą kopertę zwrotną od wyborcy niepełnosprawnego po uprzednim sprawdzeniu jego tożsamości oraz odnotowuje odbiór koperty zwrotnej.

 

Wyborca niepełnosprawny może zgłosić potrzebę odebrania koperty zwrotnej pod wskazanym przez siebie adresem. Zgłoszenia takiego wyborca musi dokonać w momencie doręczenia pakietu wyborczego. W takim przypadku odbiór koperty zwrotnej następuje najpóźniej w przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów.

 

Wyborca niepełnosprawny może także odesłać kopertę zwrotną w placówce Poczty Polskiej usytuowanej na obszarze gminy, w której wyborca niepełnosprawny jest ujęty w rejestrze wyborców najpóźniej w przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów lub w dowolnej placówce Poczty Polskiej najpóźniej w trzecim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów.

Dotrzymanie powyższych terminów pozostaje bardzo ważne, ponieważ Poczta Polska dokonuje jednego doręczenia kopert zwrotnych właściwej obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w godzinach głosowania.

Jeżeli Poczta Polska  otrzyma koperty zwrotne w terminach innych niż wskazane powyżej, zaś ich doręczenie do zakończenia głosowania nie będzie możliwe, koperty te zostaną niezwłocznie przekazane właściwemu dyrektorowi delegatury Krajowego Biura Wyborczego

 

Wyborca może również samodzielnie dostarczyć kopertę zwrotną do właściwej obwodowej komisji wyborczej ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie w godzinach głosowania.

 

Co dzieje się z kartą do głosowania?

Koperta zwrotna otrzymana przez obwodową komisję wyborczą ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie jest otwierana. Jeżeli zawiera ona oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu komisja zaznacza oddanie głosu przez wyborcę na odpowiedniej liście oraz wrzuca zamkniętą kopertę na kartę (karty) do głosowania do urny wyborczej. Koperta ta nie jest otwierana przez komisję w momencie jej otrzymania.

 

Kto prowadzi wykaz pakietów wyborczych?

Na urzędnika wyborczego nałożony został obowiązek nie tylko przyjmowania zgłoszeń o zamiarze głosowania korespondencyjnego oraz organizacji tego głosowania, ale także prowadzenie wykazu pakietów wyborczych. Wykaz ten może być prowadzony się w postaci księgi albo w postaci elektronicznej w systemie teleinformatycznym. Wzór wykazu został określony w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lipca 2018 r. w sprawie wzoru i sposobu prowadzenia oraz aktualizacji wykazu pakietów wyborczych.

 

Jakie informacje powinien zawierać wykaz pakietów wyborczych?

Wykaz pakietów wyborczych musi zawierać informacje ogólne: nazwę wyborów, datę wyborów, imię i nazwisko urzędnika wyborczego oraz nazwę gminy będącej obszarem jego działania.

Informacje szczegółowe, które musi zawierać wykaz obejmuje: kolejny numer wykazu oraz dane wyborcy. Na dane wyborcy składają się: nazwisko, imię lub imiona oraz numer PESEL. Jeżeli wyborca jest obywatelem UE niebędącym obywatelem polskim w wykazie umieszcza się numer paszportu lub nazwę i numer innego dokumentu stwierdzającego tożsamość. Dalej umieszcza się adres wyborcy, datę przygotowania pakietu wyborczego, a także datę nadania pakietu wyborczego w placówce pocztowej, datę doręczenia pakietu wyborczego oraz ewentualne uwagi.

Istotnym jest, aby każdy arkusz wykazu prowadzonego w postaci księgi był podpisany przez urzędnika wyborczego z podaniem imienia i nazwiska.

 

W jaki sposób urzędnik wyborczy powinien wypełniać wykaz pakietów wyborczych?

Ważną zasadą w zakresie prowadzenia wykazu pakietów wyborczych pozostaje konieczność ich niezwłocznej aktualizacji. Zadaniem urzędnika wyborczego jest więc uzupełnianie wykazu na bieżąco, wraz z dokonywanymi czynnościami. W momencie przygotowania pakietu wyborczego urzędnik wyborczy wypełnia więc rubryki w zakresie kolejnego numeru wykazu, danych wyborcy, adresu wyborcy oraz daty przygotowania pakietu wyborczego. Datę nadania pakietu wyborczego urzędnik odnotowuje na podstawie potwierdzenia nadania przesyłki rejestrowanej w dniu jej nadania. Datę doręczenia pakietu wyborczego urzędnik odnotowuje na podstawie potwierdzenia doręczenia otrzymanego z Poczty Polskiej w formie papierowej.

W rubryce „uwagi” umieszcza się ewentualne adnotacje o braku osobistego podpisu wyborcy niepełnosprawnego pod potwierdzeniem odbioru, o braku doręczenia pakietu wyborczego wobec niezastania adresata lub o dokonanym przez wyborcę zwrocie pakietu wyborczego w stanie nienaruszonym.

Zasady powyższe pozostają istotne z punktu organizacji wyborów. Wpisywanie danych do wykazu w momencie dokonywania czynności przeciwdziałać ma sytuacji, w której wobec nieprzewidzianej sytuacji nastąpi zmiana urzędnika wyborczego. Kolejna osoba nie wiedziałaby bowiem, na jakim etapie znajduje się doręczenie pakietu wyborczego.  

 

Podsumowanie

Prawidłowe przeprowadzenie głosowania korespondencyjnego wiąże się z wieloma obowiązkami po stronie urzędników wyborczych, ale także komisarzy wyborczych oraz samych wyborców. Ważne jest dokładne wykonywanie poszczególnych czynności tak, aby oddany głos mógł być uznany za ważny. Z uwagi na szybkość dokonywania poszczególnych czynności ewentualne uchybienia terminom mogą skutkować pozostawienie zgłoszenia bez rozpoznania lub nieważnością oddane głosu.

 

*radca prawny

Aby zapewnić prawidłowe działanie i wygląd niniejszego serwisu oraz aby go stale ulepszać, stosujemy takie technologie jak pliki cookie oraz usługi firm Adobe oraz Google. Ponieważ cenimy Twoją prywatność, prosimy o zgodę na wykorzystanie tych technologii.

Zgoda na wszystkie
Zgoda na wybrane