Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach posługuje się pojęciem „mieszkaniec” w związku z pojęciem nieruchomości, poprzez zwroty „nieruchomości zamieszkane” i „mieszkańcy” oraz „zamieszkiwanie”. Przykładowo art. 6c ust. 1 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (DzU z 2012 r. poz. 391, z późn. zm.) stanowi, że gminy są obowiązane do zorganizowania odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy.
Celowość „zamieszkiwania”
Ministerstwo Środowiska wyjaśniło, że słowo „zamieszkują” zostało użyte celowo ze względu na planowane zniesienie obowiązku posiadania meldunku. Stosownie do art. 6h ww. ustawy właściciele nieruchomości są obowiązani ponosić na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Obowiązek ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadku nieruchomości zamieszkanych powstaje za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec. Zobowiązanie z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest więc zobowiązaniem powstającym za okresy miesięczne. W tym okresie musi zajść zdarzenie warunkujące powstanie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi – zamieszkiwanie mieszkańca na nieruchomości. Wskazuje to wyraźnie, że obowiązek uiszczenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi może powstać nawet wówczas, jeżeli ktoś zamieszkuje na danej nieruchomości tylko w jednym miesiącu w roku kalendarzowym, a w innych miesiącach zamieszkuje na innej nieruchomości.
Jeżeli dana osoba zamieszkuje na danej nieruchomości w określonym miesiącu, to oznacza to również, że przez ten okres osoba ta nie zamieszkuje na innej nieruchomości. Istotne jest więc zamieszkiwanie danej osoby na nieruchomości w danym miesiącu. W tym miesiącu, w którym powstaje obowiązek uiszczenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, nieruchomość musi być zamieszkana.
Centrum życia domowego
Zdaniem resortu środowiska, zamieszkiwanie oznacza rodzaj pobytu osoby cechujący się zaspokajaniem codziennych potrzeb życiowych tej osoby w mieszkaniu faktycznie zajmowanym, stanowiącym jej centrum życia domowego w danym okresie, a w szczególności nocowaniem, stołowaniem się i wypoczynkiem po pracy czy nauce. Dana nieruchomość w określonym okresie stanowi więc miejsce koncentracji interesów życiowych określonej osoby.
Oznacza to też, że inne miejsca nie mogą być uznane za takie, w których koncentrują się interesy życiowe tej osoby w danym okresie. W przypadku ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach okresem, w którym musi zaistnieć wskazany powyżej stan, jest wyłącznie okres miesiąca kalendarzowego. Okres ten jest okresem, za który powstaje obowiązek uiszczenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
Co istotniejsze, zdaniem ministerstwa zamieszkanie w rozumieniu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ma wyłącznie faktyczny charakter i nie należy go utożsamiać z miejscem zamieszkania w rozumieniu kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 25 kodeksu cywilnego, miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. W przypadku zamieszkania w rozumieniu przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nie ma znaczenia, czy dana osoba ma zamiar i wolę stałego pobytu na danej nieruchomości. Istotne jest jedynie, że dana nieruchomość w danym miesiącu jest miejscem, w którym koncentruje się jej aktywność życiowa.
Ustawa śmieciowa a kodeks cywilny
Odnosząc się do powyższego należy wskazać, że powyższy wywód resortu to dość kontrowersyjna koncepcja. Może się zdarzyć, że mieszkaniec zamieszkuje dwie nieruchomości położone niedaleko siebie. Trudno uznać, że w takim przypadku jego życie koncentruje się w jednym miejscu. Z tego powodu stwierdzenie ministerstwa, że „jeżeli dana osoba zamieszkuje na danej nieruchomości w określonym miesiącu, to oznacza to również, że przez ten okres osoba ta nie zamieszkuje na innej nieruchomości” – jest trudne do uzasadnienia. Dopiero definicja kodeksu cywilnego wyłącza taką sytuację poprzez element subiektywny – zamiar stałego przebywania, co oznacza, że osoba deklarująca swoje miejsce zamieszkania musi je określić, tym bardziej że w przeciwieństwie do przepisów ustawy o czystości i porządku w gminach kodeks cywilny wskazuje wprost, że można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania.
„Zamieszkiwanie” a „miejsce zamieszkania”
Ministerstwo argumentuje następnie, że celem ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jest zapewnienie odbioru odpadów komunalnych z tych nieruchomości, na których faktycznie przebywają (bytują) ludzie, a w związku z tym przebywaniem powstają odpady komunalne. W ustawie tej celowo więc nie posłużono się kategorią „miejsce zamieszkania”, lecz wyłącznie pojęciem „zamieszkiwania”. Użycie tego pojęcia jest świadomym zabiegiem legislacyjnym wskazującym, że na gruncie tej ustawy żadnego znaczenia nie ma zamiar stałego pobytu, a znaczenie ma wyłącznie faktyczne przebywanie danej osoby na nieruchomości. Tym samym w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nacisk położony jest na faktyczne przebywanie (bytowanie) danej osoby na nieruchomości, na koncentrację życia w danym miejscu, co powoduje wytwarzanie na tej nieruchomości odpadów komunalnych przez tę osobę i konieczność zagospodarowania tych odpadów.
W świetle powyższego osoby, które posiadają nieruchomość na terenie innej gminy niż ta, w której są zameldowane, są zobowiązane do uiszczania opłaty za odbiór odpadów komunalnych w miesiącach, w których zamieszkują daną nieruchomość. Gmina może w ramach wypełnionej deklaracji określić konieczność wskazania gminy, na terenie której będzie wskazane zamieszkiwanie danej osoby. Wówczas gmina może się skontaktować z drugą gminą i ustalić prawdziwość informacji zawartych w deklaracjach. Natomiast osoby zameldowane na terenie kraju, lecz pracujące i przebywające poza granicami kraju, nie są zobowiązane do uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Oczywiście, w przypadku powrotu konieczne byłoby złożenie deklaracji lub zmiana dotychczasowej uzupełniona o tę osobę.
Pobyt w hotelu
Ministerstwo wyjaśniło także, że sporadyczne czy okazjonalne (np. odwiedziny) przebywanie w danym budynku (nieruchomości) nie jest i nie może być uznane za zamieszkanie w powyżej wskazanym znaczeniu. Za zamieszkiwanie na danej nieruchomości nie może więc być uznane przebywanie danej osoby tylko sporadyczne na danej nieruchomości, np. w związku z wyjazdem weekendowym w celach rekreacyjnych, pobytem w hotelu.
Resort podkreślił, że fakt, że dana osoba większą część roku kalendarzowego zamieszkuje w innym miejscu, nie wyklucza sytuacji, w której w danym miesiącu lub miesiącach może mieszkać w innym miejscu w rozumieniu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, co powoduje powstanie obowiązku uiszczenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
W wielu wypadkach obowiązek uiszczenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi będzie więc związany z sezonowym zamieszkiwaniem mieszkańców na danej nieruchomości w miesiącach wakacyjnych. W tych miesiącach wiele osób mających nieruchomości letniskowe przenosi się do nich, aby mieszkać na tych nieruchomościach w tym okresie. Za te miesiące właściciele nieruchomości będą obowiązani ponosić opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rzecz gminy, a gmina świadczyć będzie usługi na rzecz właściciela nieruchomości.
Odpowiedź na interpelację nr 16529
