Spotkanie zorganizowano w sali Polskiej Filharmonii Bałtyckiej na Ołowiance w Gdańsku. Pośrodku sceny ustawiono okrągły stół, przy którym debatowali: Hanna Zdanowska, prezydent Łodzi; Hanna Pruchniewska, burmistrz Pucka, Magdalena Kołodziejczak, wójt Pruszcza Gdańskiego; Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania; Jacek Sutryk, prezydent Wrocławia; Mieczysław Struk, marszałek województwa pomorskiego. Debatę prowadziła dziennikarka Dominika Wielowieyska.
– Trudno ukryć wzruszenie, bo chyba bardzo rzadko zdarza się, byśmy w tak licznym gronie mogli się spotkać my, samorządowcy – mówiła otwierając obrady prezydent Aleksandra Dulkiewicz. – Jest dzisiaj w Gdańsku świątecznie, ale i pracowicie jednocześnie. To dobrze, bo ojczyzna pracy wymaga. Ale rozpiera mnie wielka radość, że udało nam się – tak, jak marzył Paweł Adamowicz, zgromadzić was wszystkich w Gdańsku. Po śmierci Pawła, kiedy wspólnie z komitetem organizacyjnym zastanawialiśmy się, jak to powinno wyglądać, mieliśmy absolutną jasność, że samorządowa część tego spotkania, Święta Wolności i Solidarności, musi być jego istotną częścią (…) W przyszłym roku zbliża się 30. rocznica wyborów samorządowych, ale pamiętajcie też, że 31 sierpnia 2020 roku będzie 40. rocznica podpisania Porozumień Sierpniowych. Nie wyobrażam sobie, abyśmy przez ten czas nie podjęli próby zmiany Polski na lepsze. Ale to już dziś musimy rozpocząć, dziś jest ten pierwszy krok. Pozwólcie tylko, że przypomnę jeden cytat. W pierwszym numerze Tygodnika Solidarność , zawieszonego przez władze PRL w stanie wojennym, reaktywowanego tuż przed wyborami czerwcowymi, na pierwszej stronie wydrukowano wywiad Małgorzaty Niezabitowskiej z Lechem Wałęsą. Nosił on bardzo znamienny tytuł: „Będziemy mieli taką Polskę, na jaką zasłużymy”. Ale ja wiem, że my zasługujemy na lepszą Polskę, i wy wiecie to tak samo dobrze, jak ja. Tylko że jej kształt w dużym stopniu zależy od nas. Od nas, samorządowców. Od naszych mieszkanek i mieszkańców. Więc pora na wypełnienie tej powinności i opowiedzenie się po stronie wartości, bo będziemy taką Polskę, na jaką zasługujemy – mówiła Dulkiewicz.
PREAMBUŁA
30 lat temu odbyły się w Polsce, pierwsze po II wojnie światowej, częściowo wolne wybory parlamentarne, a rok później rozpoczęła się budowa Polski samorządowej. Demokracja na szczeblu lokalnym zyskała realny wymiar.
Niestety, w ostatnich latach obserwujemy działania mające na celu centralizację państwa i ograniczenie roli wspólnot lokalnych. Dlatego, reprezentując naszych mieszkańców, żądamy zapewnienia możliwości rozwoju naszych miast i gmin zgodnie z Konstytucją RP i Europejską Kartą Samorządu Lokalnego.
Przedstawiamy 21 tez, które — po konsultacjach z mieszkańcami, sektorem pozarządowym i całym środowiskiem samorządowym — zaprezentujemy 31 sierpnia 2019 roku jako postulaty Samorządnej Rzeczpospolitej. Na ich podstawie przygotujemy projekty ustaw, które złożymy pod obrady nowego parlamentu RP Będziemy dążyć do tego, aby nasze miasta i gminy, w 2020 roku, 30 lat od pierwszych w pełni demokratycznych wyborów samorządowych, uzyskały prawodawstwo godne demokratycznej Polski w Europie.
Chcemy Polski samorządnej i solidarnej, w której mieszkańcy sami decydują o losach swoich lokalnych wspólnot.
21 TEZ SAMORZĄDOWYCH
1. Pełne prawo wspólnoty samorządowej do samodzielnego decydowania o całokształcie spraw lokalnych.
Samorządy terytorialne powinny mieć pełną samodzielność: prawną, organizacyjną i majątkową w zakresie realizacji zadań własnych we współpracy i konsultacji z mieszkańcami. Jedynym organem nadzoru dla samorządów w kwe- stiach lokalnych są mieszkańcy, którzy powinni być jak najszerzej włączeni w proces współdecydowania o sprawach małych ojczyzn.
2. Budowa społeczności lokalnej solidarnej i otwartej, przeciwdziałanie wykluczeniom.
Równe prawa i opieka dla wszystkich mieszkańców, niezależnie od wieku, pochodzenia, rasy, światopoglądu, wyzna- nia i orientacji. Zapewnienie szczególnej opieki dla osób z niepełnosprawnościami.
3. Przekształcenie Senatu RP w Izbę Samorządową.
Przedstawiciele samorządu terytorialnego, samorządów zawodowych oraz organizacji pozarządowych powinni uzyskać reprezentację na szczeblu najwyższych władz państwowych i uczestniczyć aktywnie w tworzeniu regulacji prawnych. Należy znieść monopol partii politycznych w procesie stanowienia prawa w Polsce.
4. Prawo społeczności lokalnej do decydowania o przyszłości swojej małej ojczyzny – zniesienie odgórnego ograniczenia kadencyjności.
Wspólnota lokalna powinna mieć pełne prawo, bez żadnych odgórnych ograniczeń, do udzielania mandatu zaufania osobom działającym na rzecz danej społeczności.
5. Obowiązek konsultowania z przedstawicielami samorządu i społeczności lokalnej wszystkich projektów ustaw.
Projekty ustaw, szczególnie dotyczące zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, określonych w art. 166 Konstytucji RP, powinny podlegać obowiązkowej konsultacji ze zrzeszeniami samorządów jako przedstawicielami wspólnot lokalnych. Wyniki tych konsultacji winny być umieszczane w ocenie skutków regulacji każdego projektu ustawy dotyczącej wspólnot lokalnych. Brak uzgodnienia stanowi podstawę do wystąpienia do właściwego sądu.
6. Zwiększenie nakładów na edukację, godne pensje nauczycieli.
Państwo powinno, zgodnie z art. 70 Konstytucji RP, zapewnić środki prawne, finansowe i organizacyjne, potrzebne do realizacji celów związanych z edukacją powszechną.
7. Niezależna kultura angażująca społeczności lokalne.
Transparentne i apolityczne finansowanie przez państwo kultury aktywizującej społeczności lokalne.
8. Decentralizacja służby zdrowia.
Powierzenie decyzji i kontroli w sprawach ochrony zdrowia samorządom terytorialnym. Zmiana zasad finansowania służby zdrowia poprzez wprowadzenie systemu konkurencyjnych ubezpieczeń zdrowotnych.
9. Skuteczna ochrona środowiska, walka ze smogiem.
Zwiększenie udziału gmin we wpływach z opłat z tytułu użytkowania środowiska natu ralnego. Pełny wpływ samorządu województwa na zarządzanie funduszami ochrony środowiska, przywrócenie gminnych funduszy. Przekazanie gminom realizacji programów adresowanych do mieszkańców (np. „Czyste powietrze”).
10. Ochrona krajobrazu i przestrzeni publicznej.
Centralne regulacje (m.in. lex developer czy lex Szyszko) dewastują przestrzeń publiczną w naszych miastach i gminach. Wsparcie prawne i finansowe dla samorządów w działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju przestrzennego.
11. Rozwój budownictwa komunalnego i społecznego.
Narzędzia prawne i finansowe oraz realny wpływ społeczności lokalnej na politykę mieszkaniową, skierowaną do różnych grup społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb młodych mieszkańców.
12. Samodzielność samorządów w zakresie podatków lokalnych oraz działalności gospodarczej.
W celu realizacji zadań wskazanych przez mieszkańców, samorządy muszą mieć prawo do samodzielnego kształtowania polityki podatkowej, o czym stanowi art. 168 Konstytucji RP. Należy znieść maksymalne/minimalne stawki podatków lokalnych, narzucane samorządom ustawowo przez władze centralne. Możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez samorządy i pozyskiwania środków na projekty ważne dla mieszkańców. Swoboda realizowania zadań gminy w formule in-house.
13. Środki z budżetu państwa muszą być adekwatne do zakresu zadań realizowanych przez samorządy.
Nie zgadzamy się na zwiększanie zakresu zadań realizowanych przez samorządy przy jednoczesnym ograniczaniu wpływów z budżetu państwa, co jest niezgodne z art. 167 Konstytucji RP.
14. Decentralizacja rozdziału funduszy unijnych.
Maksymalna decentralizacja funduszy UE. Transparentność rozdziału dotacji rozwojowych na podstawie czytelnych kryteriów oraz jawnych arkuszy oceny projektów.
15. Przekazanie społecznościom lokalnym mienia publicznego.
Należy przekazać społecznościom lokalnym i regionalnym mienie publiczne, będące dziś w dyspozycji agencji państwowych. Majątek ten powinien stanowić bazę rozwoju potencjałów lokalnych i regionalnych.
16. Swoboda tworzenia związków metropolitalnych i obszarów funkcjonalnych.
Uchwalenie ustaw metropolitalnych na wniosek i wg modelu wypracowanego lokalnie dla danych aglomeracji, w celu zwiększenia konkurencyjności w Europie. Dla mniejszych jednostek prawne regulacje współdziałania samorządów w obszarach funkcjonalnych (forma pośrednia między związkiem a stowarzyszeniem komunalnym).
17. Likwidacja urzędu wojewody.
Pozostawienie władzy centralnej nadzoru nad legalnością działania jednostek samorządu terytorialnego Przekazanie wszystkich zadań dotyczących spraw publicznych w regionie samorządowi województwa.
18. Zwierzchność powiatów i samorządów wojewódzkich nad zespolonymi służbami.
Realny wpływ społeczności lokalnych i regionalnych na funkcjonowanie na ich terenie zespolonych służb, m.in. straży pożarnej, sanepidu oraz nadzoru budowlanego.
19. Odpolitycznienie mediów publicznych.
Przekazanie lokalnych ośrodków publicznego radia i telewizji społeczności regionalnej.
20. Policja municypalna.
Przekazanie mieszkańcom wpływu na prewencję i bezpieczeństwo w ich lokalnych społecznościach.
21. Przywrócenie służby cywilnej.
Obowiązek konkursu na wszystkie stanowiska urzędnicze w państwie. Profesjonalna i apolityczna kadra urzędnicza, przywrócenie rangi Szkoły Administracji Publicznej.
