W minionym roku aktywność Izby koncentrowała się wokół kilku priorytetów sformułowanych i przyjętych przez Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. Za najważniejsze zadanie Kolegium uznało zbadanie tych obszarów aktywności państwa, które związane są z zapewnieniem naszemu krajowi bieżącej i długookresowej stabilności finansowej. Planowane kontrole objęły więc w szczególności przedsięwzięcia administracji publicznej, dotyczące zapewnienia finansowej stabilności systemu ubezpieczeń społecznych, obniżenia kosztów funkcjonowania instytucji publicznych, uproszczenia zasad podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania instytucji finansowych.
Większość procesów i kontrolowanych instytucji oceniliśmy w tym obszarze pozytywnie. Sporo uwag mieliśmy jednak np. do KRUS-u. Urzędnicy tej instytucji tylko sporadycznie sprawdzali, czy ubezpieczeni rzeczywiście prowadzili działalność rolniczą. Kontrola potwierdziła, że to zaniedbanie mogą wykorzystywać osoby, które chciałyby płacić mniejsze składki emerytalno-rentowe.
Bezpieczeństwo sektora finansowego
W kwietniu 2012 roku NIK przekazała Sejmowi z kolei informację o działaniach instytucji państwowych na rzecz bezpieczeństwa sektora finansowego. Kluczowe operacje Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego zostały ocenione pozytywnie. Jednocześnie wskazanojednak na uchybienia, dotyczące opóźnień we wdrożeniu metodyki badania i oceny nadzorczej banków oraz wydłużonego terminu przekazywania bankom zaleceń poinspekcyjnych i udzielania odpowiedzi na zapytania banków.
Wyniki innej, kompleksowej kontroli NIK, dotyczącej wdrażania budżetu państwa w układzie zadaniowym i oceny procesów: planowania, monitorowania i sprawozdawczości - wykazały, że wdrażanie budżetu zadaniowego nie przebiega właściwie. Wiele instytucji ma również problemy z prawidłowym wdrożeniem kontroli zarządczej.
Euro
W 2012 roku odbyły się w Polsce Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej. Najwyższa Izba Kontroli przez kilka kolejnych lat monitorowała przygotowania do tej imprezy. Kontrolowane instytucje zazwyczaj na bieżąco usuwały dostrzeżone przez NIK nieprawidłowości. Tak było na przykład z Policją, gdzie stwierdziliśmy brak wymaganego ustawą rejestru obcokrajowców objętych zakazami stadionowymi. Policja na wniosek Izby szybko stworzyła taki rejestr, przystępując do zabezpieczenia mistrzostw już z istniejąca bazą danych.
W czasie kontroli przygotowań do EURO 2012 NIK zwracała również uwagę na problemy związane z inwestycjami drogowymi i stadionowymi. Odnotowano wzrost inwestycji drogowych, prowadzonych w ostatnich latach w największych miastach w Polsce. Docenilono umiejętność wykorzystania środków z unijnych dotacji, ale równocześnie wskazano na problemy z terminowością realizacji zadań, co w kilku przypadkach doprowadziło do utraty unijnych środków. Przy niemal każdej inwestycji drogowej dokumentacja projektowa powstawała z opóźnieniem. NIK wskazywała też na słabą jakość nadzoru budowlanego, co na niektórych odcinkach przełożyło się na zauważalne kłopoty z jakością dróg. Niekiedy stwierdzano je już po oddaniu drogi do użytku.
Drogi
NIK oceniła pozytywnie choć z nieprawidłowościami, działania GDKDiA. Zauważyła jednak, że Generalna Dyrekcja rozstrzygała przetargi głównie na podstawie kryterium najniższej ceny. Zdarzało się, że przy dużej konkurencji na rynku prowadziło to do składania ofert poniżej realnych kosztów budowy. Ponieważ urząd nie zawsze weryfikował kondycję finansową wykonawców, czas inwestycji realizowanych przez nierzetelne firmy wydłużał się lub dochodziło nawet do przerwania budowy. Generalna Dyrekcja na ogół rzetelnie dbała o interesy inwestora - w podpisywanych umowach zabrakło jednak, naszym zdaniem, odpowiednich zabezpieczeń dla podwykonawców.
O ile w działaniach GDDKiA Izba dostrzegła wiele pozytywów, jak chociażby sprawne wykorzystywanie środków unijnych, to inwestycje prowadzone przez spółkę PKP PLK zostały przez NIK ocenione negatywnie.
Zdrowie
Wiele kontroli dotyczyło służby zdrowia. Warto przypomnieć uwagi NIK dotyczące szpitali psychiatrycznych, w których stwierdzili łamanie procedur zabezpieczających prawa pacjentów. Działo się tak przy przyjmowaniu pacjentów do tych placówek oraz w sytuacjach, gdy stosowano w nich środki przymusu.
Pozytywnie oceniono szpitalne oddziały ratunkowe, wskazując jednak na ich nadmierne obciążenie, wynikające ze świadczenia usług wobec pacjentów niewymagających nagłej interwencji. Tego rodzaju praktyki spowodowane są, zdaniem NIK, słabością nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej.
Niewątpliwie, obok służby zdrowia, bardzo ważną dla właściwego funkcjonowania państwa dziedziną jest oświata. NIK zbadała w 2012 roku, jak wygląda dokształcanie nauczycieli. Z kontroli wynika, że 2/3 pedagogów korzysta z oferty szkoleniowej. Niestety ponad 30 proc. nie podnosi swoich kompetencji, zaniedbując obowiązki wynikające z karty nauczyciela.
Aktywność NIK-u
W 2012 roku przedstawiciele NIK uczestniczyli w 589 posiedzeniach komisji. Podczas 74 posiedzeń prezentowali wyniki 93 kontroli.
W 2012 r. NIK otrzymał 5696 skarg od obywateli.
W 2012 roku w mediach ukazało się łącznie ponad 13 tysięcy materiałów, powołujących się na wyniki naszych kontroli. Na uwagę zasługuje ponad 700 materiałów w telewizjach ogólnopolskich oraz blisko 850 materiałów w rozgłośniach radiowych. Prasa przywoływała wyniki naszych kontroli 2810 razy, a portale internetowe sięgały po ustalenia NIK-u grubo ponad 8000 razy.
