Po Wrocławiu nowoczesne, jak na owe czasy, trolejbusy kursowały już w 1912 r. Ale jako że miasto leżało wówczas na terytorium Niemiec, historię trolejbusów w Polsce datuje się od 1930 roku, kiedy to pierwsza linia pojawiła się w Poznaniu. I tak od ponad 80 lat pojazdy te raz pojawiają się, a raz znikają z ulic. Obecnie, kiedy moda na trolejbusy powraca do Europy, ten rodzaj transportu posiadają już tylko trzy miasta w Polsce: Lublin, Gdynia i Tychy. Do tego grona można by dołączyć Sopot, gdyż linie gdyńskiej trakcji trolejbusowej docierają także do tego kurortu.
Systemy trolejbusowe w Polsce | ||
Miasto | Lata funkcjonowania | Czas funkcjonowania (lata) |
Dębica | 1988–1993 | 5 |
Gdynia | 1943 do dziś | 68 |
Gorzów Wielkopolski | 1943–1945 | 2 |
Legnica | 1943–1956 | 13 |
Lublin | 1953 do dziś | 58 |
Olsztyn | 1939–1971 | 32 |
Poznań | 1930–1970 | 40 |
Słupsk | 1985–1999 | 14 |
Tychy | 1982 do dziś | 29 |
Wałbrzych | 1944–1973 | 29 |
Warszawa | 1946–1973 | 27 |
Warszawa-Piaseczno | 1983–1995 | 12 |
Wrocław | 1912–1914 | 2 |
Źródło: Jacek Pudło, Trolejbusy w Polsce, wyd. Księży Młyn, Łódź 2011.
Gdynia
Historia gdyńskich trolejbusów sięga II wojny światowej, kiedy to Niemcy w 1943 roku, pod presją deficytu paliwowego, uruchomili pierwszą linię. W mieście kursowało dziesięć pojazdów typu Henschel. Po wojnie komunikację trolejbusową reaktywowano, bazowała głównie na taborze pozostawionym przez Niemców. Na koniec 1946 roku na stanie pozostawało 11 pojazdów. W czasach PRL najlepszymi w historii komunikacji trolejbusowej w Gdyni były lata 1966–1967 – 97 trolejbusów obsługiwało aż 10 dziennych linii. Najliczniejszymi pojazdami w składzie były czechosłowackie škody. W latach 1972–1980 nastał kryzys, który wiązał się z zaprzestaniem dostaw nowych pojazdów. Dopiero w 1981 roku znowu nastały lepsze czasy. Tabor powiększył się dzięki dostawom ze Związku Radzieckiego. Podjęto także produkcję rodzimych pojazdów w oparciu o nadwozie Jelcz Pr110. W 1984 roku po Gdyni jeździły 102 trolejbusy. W historii miasta była to największa liczba tych pojazdów, jaka pozostawała do dyspozycji pasażerów.
I choć po 1989 roku trudna sytuacja pociągnęła za sobą rezygnację z wcześniejszych planów rozwojowych, to już w 1990 w warsztatach MPK Gdynia skonstruowano pierwszy, prototypowy trolejbus przegubowy. Nadwozie powstało na bazie autobusów Ikarus 280. Od 1994 do 2004 roku pojawiły się w Gdyni: średniopodłogowe Jelcz M121MT, niskowejściowe Jelcz M121MT, całkowicie niskopodłogowe Solaris Trollino typu 12T oraz Solaris Trollino 12AC.
W 2008 roku do gdyńskiego taboru dołączył prototypowy trolejbus zbudowany na nadwoziu autobusu Mercedes, wyposażony w impulsowy rozruch umożliwiający płynną jazdę.
Sieć trolejbusowa w Gdyni dynamicznie się rozwija, między innymi dzięki dofinansowaniu z UE. Pierwsza cześć projektu „Rozwój proekologicznego transportu publicznego na Obszarze Metropolitalnym Trójmiasta” z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego zakończyła się w 2011 roku. Przedmiotem projektu były:
– przebudowa sieci trakcyjnej w ciągu ulic al. Zwycięstwa w Gdyni, al. Niepodległości w Sopocie wraz z pętlą trolejbusową przy ul. Reja,
– budowa 4 nowych podstacji trakcyjnych,
– przebudowa 5 istniejących podstacji trakcyjnych,
– budowa centrum zdalnego sterowania podstacji wraz ze zdalnym sterowaniem odłącznikami,
– zakup 25 nowych trolejbusów niskopodłogowych.”
Druga faza projektu realizowanego przy wsparciu UE „Rozwój proekologicznego transportu publicznego na Obszarze Metropolitalnym Trójmiasta” w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007–2013, zakłada poprawę układu zasilania trakcji na obszarze Gdyni i Sopotu oraz zakup kolejnych nowoczesnych, energooszczędnych trolejbusów niskopodłogowych.
Obecnie gdyński tabor liczy 83 pojazdy oraz 3 zabytkowe. Większość z nich jest marki Solaris (typu Trollino i Urbino) oraz Mercedes Benz (typu O 405 N, O 530 Citaro). Trolejbusy obsługują 15 linii w samej Gdyni oraz trasę Gdynia – Sopot.
Lublin
W Lublinie trolejbusy kursują nieprzerwanie od 21 lipca 1953 r. Pierwsza linia miała 7 km długości i obsługiwało ją 8 radzieckich trolejbusów typu IaTB. Pojazdy, które trafiły do Lublina, były w złym stanie, stąd liczba faktycznie użytkowanych pojazdów była mniejsza.
W kolejnych latach tabor powiększał się i w 1968 roku w Lublinie było już 15 pojazdów. Pojawiły się m.in. czeskie škody. Na początku lat 70. z powodu braku dostaw nowych aut trakcja zaczęła być stopniowo likwidowana. Dopiero w latach 1975–1978 lubelskie MPK otrzymało 18 nowych trolejbusów radzieckiej marki ZIU.
W styczniu 1998 r. Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Lublinie z zakładu budżetowego przekształciło się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W czasach, kiedy z innych miast wycofywano trolejbusy, Lublin postawił na ekologię i w mieście pojazdy elektryczne pozostały. Lubelskie MPK obsługiwało wówczas 9 linii, a do użytku wprowadzono trzy nowoczesne trolejbusy skonstruowane w MPK na bazie nadwozia Jelcza.
W 2001 roku wszedł do eksploatacji pierwszy w mieście niskopodłogowy trolejbus oznaczony jako Eko-Bus Jelcz M121E, skonstruowany w warsztatach MPK na bazie nadwozia Jelcz M121. Dzięki zastosowaniu energooszczędnego układu elektronicznego sterującego silnikiem, w trolejbusie uzyskuje się 30-procentowy odzysk energii.
W Lublinie infrastruktura związana z trolejbusami jest sukcesywnie unowocześniana i rozbudowywana. Jest to możliwe przede wszystkim dzięki dotacjom unijnym. W latach 2011–2012 Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne – Lublin sp. z o.o. kupiło 30 nowych, 12-metrowych trolejbusów Solaris Trollino 12. Wymiana taboru była możliwa dzięki środkom z regionalnego programu operacyjnego. Nowe „trajtki” to teraz niemal połowa taboru trolejbusowego MPK. Nowoczesne, niskopodłogowe trolejbusy wyposażone są w biletomaty, system monitoringu oraz system głosowej zapowiedzi przystanków.
Jednak prawdziwa rewolucja w modernizacji i rozbudowie trakcji trolejbusowej w Lublinie nastąpi dzięki realizacji projektu pod nazwą „Zintegrowany System Miejskiego Transportu Publicznego w Lublinie”, w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007–2013, a współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
– W Lublinie powstaną nowe odcinki trakcji o łącznej długości 26,4 km. Rozbudowa tras trolejbusowych wraz z systemem zasilania trakcji oraz przebudową ulic i skrzyżowań pozwoli na doprowadzenie przyjaznych środowisku trolejbusów do odległych rejonów miasta i zastąpienie nimi autobusów, przez co zmniejszy się emisja hałasu oraz substancji szkodliwych. Stary tabor trolejbusowy będzie sukcesywnie kasowany lub sprzedawany wraz z dostawą nowych 70 pojazdów – mówi Justyna Góźdź, podinspektor ds. marketingu i kontaktów z mediami w Zarządzie Transportu Miejskiego w Lublinie.
Pojazdy kupowane w ramach projektu będą wyposażone w dodatkowy napęd, pozwalający na jazdę bez konieczności korzystania z sieci trakcyjnej. Pierwszych 13 takich trolejbusów pojawi się już we wrześniu. Dodatkowo 12 z 70 nowych pojazdów to będą przegubowce. W mieście planuje się też wyznaczenie osobnych, specjalnych pasów dla trolejbusów. Cała inwestycja, wraz z budową trakcji elektrycznej, będzie kosztować ok. 6,8 mln zł i ma być zakończona do połowy grudnia tego roku.
Aktualnie trolejbusy kursują w Lublinie na 8 liniach, a flota liczy 65 pojazdów.
Tychy
W Tychach pierwsza linia trolejbusowa pojawiła się dopiero w 1982 r., za sprawą ówczesnego wojewody. Ze względu na szerokość ulic, która umożliwiała użytkowanie tego typu pojazdów, Tychy stały się miastem testowym dla województwa katowickiego, gdzie eksperymentowano z transportem trolejbusowym. W owym czasie długość linii trolejbusowej wynosiła zaledwie 4 km. Eksperyment zakończył się powodzeniem, w efekcie zapadła decyzja o rozbudowie sieci. Do 1985 roku w Tychach funkcjonowało 20 km tras dla trolejbusów. W składzie taboru znajdowały się 24 trolejbusy wyłącznie produkcji radzieckiej ZIU. Dopiero w roku 1989 kupiono pierwszy trolejbus produkcji polskiej zbudowany na bazie autobusu Jelcz.
W 1997 r. wyodrębniona została spółka Tyskie Linie Trolejbusowe, która funkcjonuje do dziś. Stopniowo rozbudowano sieć trolejbusową i obecnie długość trakcji wynosi 40 km. Trolejbusy obsługują 5 linii miejskich.
W 2013 roku tyski tabor wzbogacił się o 15 dwunastometrowych trolejbusów Trollino 12. Miasto mogło pozwolić sobie na zakup nowoczesnych pojazdów dzięki funduszom unijnym, pozyskanych w ramach realizowanego na Górnym Śląsku projektu modernizacji i rozbudowy infrastruktury tramwajowej i trolejbusowej. Kupione trolejbusy są niskopodłogowe, wyposażone w asynchroniczny napęd warszawskiej firmy Medcom. Mają silniki trakcyjne zasilane przez pantografy z nadziemnej sieci oraz dodatkowe, proekologiczne źródło, a także pomocniczy napęd bateryjny, który umożliwia pokonanie ponad 2 km bez sieci trakcyjnej.
Być może do Lublina, Gdyni i Tych dołączą i inne miasta. Wstępne deklaracje płyną np. z Łodzi. – Wśród różnych pomysłów na alternatywne formy transportu pojawiła się także idea budowy linii trolejbusowej ze śródmieścia do dzielnic Zdrowie i Brus, to tereny rekreacyjne na zachodzie miasta. Na razie wszystko jest jednak na etapie wstępnego pomysłu – mówi Jacek Sarzało, naczelnik Wydziału Komunikacji Społecznej w Zarządzie Dróg i Transportu w Łodzi. Oprócz względów ekologicznych za tym środkiem transportu przemawia również fakt, że podróż trolejbusem traktowana jest w Polsce jako atrakcja turystyczna.
