Warto zastanowić się nad powyższym pytaniem i chociaż odpowiedź wcale nie jest prosta, to w interesie miast i wsi, a właściwie ich mieszkańców, jest jej znalezienie. Zastanówmy się, w jakim kierunku zmierzają nasze samorządy. Wiele z nich, a może wszystkie, stara się godzić kwestie ekonomiczne, ekologiczne i społeczne, podążając w kierunku zrównoważonego rozwoju.
Ale czy w obecnej rzeczywistości, zmian klimatycznych i jednocześnie rosnącej świadomości społecznej w obszarze ochrony środowiska, taki kierunek jest wystarczający? Może nadszedł czas, żeby w naszych samorządach przystąpić do wprowadzania idei ekorozwoju. W tym miejscu warto sobie zadać następne pytanie, czy jesteśmy przygotowani na uznanie nadrzędności wymogów ekologicznych, które nie są zakłócane przez rozwój społeczno- gospodarczy? Podstawę tego procesu stanowić powinno kształtowanie postaw świadomych konsumentów dóbr i usług, którzy nastawieni są na zrównoważoną produkcje oraz konsumpcję i optymalną gospodarkę odpadami
W kształtowaniu takich postaw bardzo istotną rolę odgrywają władze samorządowe. My natomiast, jako członkowie wspólnot samorządowych, wykazujemy zainteresowanie otoczeniem, w którym żyjemy. Coraz częściej nie wystarcza nam już stabilna praca, chcemy funkcjonować w przyjaznym środowisku, które pozwoli na realizację pasji, aktywność fizyczną, spacer w czystej, zadbanej okolicy. W miejscach, gdzie oprócz zurbanizowanej przestrzeni mamy pięknie zagospodarowane tereny zielone i możemy oddychać czystym powietrzem. Zapewnienie mieszkańcom takich warunków życia stanowi nie lada wyzwanie dla gmin, które określają swoje dążenia i artykułują cele w odpowiednich dokumentach strategicznych.
Ochrona przyrody wymaga od samorządów interdyscyplinarnego podejścia, które przejawia się w kształtowaniu i wdrażaniu lokalnych polityk, począwszy od lokalnej polityki przestrzennej, poprzez lokalną politykę energetyczną, transportową, środowiskową, finansową, a wszystko to spięte powinno zostać sprawną komunikacją społeczną, bez której nawet najlepsze strategie i najambitniejsze plany nie mają szans powodzenia.
Samorządowcy wiedzą, jak istotna jest współpraca ze wszystkimi interesariuszami w każdym z obszarów aktywności gmin. Również w obszarze efektywnego korzystania z zasobów i poprawy jakości środowiska. Pomocne tutaj może być wprowadzenie procesu zarządzania środowiskowego, który pozwala zidentyfikować wszystkie problemy środowiskowe występujące w gminie oraz zaplanować działania zapobiegawcze i naprawcze w oparciu o możliwości budżetowe. Zarządzanie środowiskowe może być realizowane w oparciu o normę ISO 14001 oraz ustawę z 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS).
Ustaliliśmy już, że działania w zakresie poprawy jakości środowiska wymuszają interdyscyplinarne podejście, niewątpliwie wymagają również stosowania nowatorskich rozwiązań, a wręcz innowacyjnego nastawienia do tego trudnego tematu. Można nawet pokusić się o postawienie tezy, że innowacyjność jest niezbędna w procesie ochrony przyrody oraz w procesie zarządzania ochroną środowiska. Natomiast ekoinnowacje mogą, a właściwie powinny mieć zastosowanie w obszarach związanych ze środowiskiem, między innymi przy wykorzystaniu zasobów, efektywności energetycznej, w transporcie, zagospodarowaniu terenów zielonych, realizacji zadań inwestycyjnych, działaniach na rzecz adaptacji do zmian klimatu.
Zastanówmy się wobec tego, czy możliwe jest innowacyjne podejście do obszaru gminy, na którym funkcjonuje wspólnota samorządowa. Jak powinna być kształtowana przestrzeń, żeby zapewnić ochronę krajobrazu, funkcji ekosystemów, odpowiednią jakość powietrza. Zdecydowanie pomóc nam w tym może proces planowania przestrzennego, który powinien zapewnić odpowiednią rangę zieleni w przestrzeni miast i wsi. Planowanie przestrzenne pozwala na kształtowanie systemu przyrodniczego gminy, umożliwia również zachowanie równowagi pomiędzy terenami zurbanizowanymi i terenami zielonymi. Zieleń – parki i ogrody, parki zdrojowe – to obszary przyjazne dla ludzi, ostoje bioróżnorodności oraz bardzo istotne elementy krajobrazu, zachęcające mieszkańców i turystów do przebywania na terenie naszych gmin. Tereny zielone pełnią istotną rolę w przeciwdziałaniu oraz adaptacji do zmian klimatu, odpowiednio zaplanowane, zagospodarowane i utrzymywane mogą w istotny sposób ograniczać uciążliwości, z którymi się spotykamy, chociażby w zakresie retencji wód opadowych czy jakości powietrza.
Chcemy korzystać ze zdobyczy cywilizacyjnych, z dobrej jakości dróg i funkcjonalnej zabudowy, uważamy, że to się nam należy (czy słusznie?). Pamiętajmy jednak, że do prawidłowego funkcjonowania potrzeba nam również miejsc do relaksu, spacerów, aktywnego wypoczynku. Wobec tego najwyższy czas, żebyśmy starali się zrozumieć przyrodę i ekosystemy, żebyśmy docenili ich funkcje zaopatrzeniowe, wypoczynkowe, estetyczne, edukacyjne.
Czy jesteśmy na to gotowi? Z tym pytaniem pozostawiam Cię, Drogi Czytelniku, do naszego następnego spotkania.
*Inżynier Miejski, przewodnicząca Komisji ds. Lokalnej Polityki Energetycznej przy Śląskim Związku Gmin i Powiatów, sekretarz Regionalnej Rady ds. Energii
**doktorantka Politechniki Częstochowskiej, autorka licznych publikacji naukowych
