Rada gminy podjęła uchwałę w sprawie zmian w statuach sołectw gminy. W przedmiotowej uchwale wskazano, że po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami powołana przez wójta Gminna Komisja Wyborcza dokonuje przyjęć zgłoszeń, weryfikuje listy poparcia kandydatów i sprawuje nadzór nad pracami sołeckich komisji wyborczych. W przypadku zgłoszenia jednego kandydata Gminna Komisja Wyborcza niezwłocznie zawiadamia o tym w obwieszczeniu wszystkich mieszkańców sołectwa i przedłuża termin przyjmowania kandydatów na sołtysa o pięć dni. W przypadku dalszego braku zgłoszeń, zarejestrowanego kandydata uważa się za wybranego i wyborów nie przeprowadza się.
Wojewoda badając przedmiotową uchwałę, stwierdził jej nieważność w związku z istotnym naruszeniem art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym. Przekroczono bowiem umocowanie zawarte w ustawie. Zdaniem wojewody niedopuszczalny jest wybór sołtysa w inny sposób, niż poprzez przeprowadzenie wyborów. Niedopuszczalne jest obowiązywanie regulacji, zgodnie z którymi nie przeprowadza się w przypadku zgłoszenia wyłącznie jednego kandydata.
Następnie sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku (dalej: WSA), który wskazał, że w art. 35 ust. 3 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym (DzU z 1990 r. nr 16, poz. 95) sołtys wraz z członkami rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Przepis ten reguluje zatem podstawowe zasady prawa wyborczego organów sołectwa. Jednostki samorządu terytorialnego mogą w granicach wskazanych przez ustawę określać szczegółowo organizację i tryb pracy organów.
Według WSA sposób wybierania sołtysa zaproponowany przez radę gminy ewidentnie narusza art. 36 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym. Rada gminy związana jest regulacją ustawową i nie była uprawniona do określenia w statucie odmiennego, niż przewidziany we wskazanych przepisach, trybu powoływania sołtysa.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 22 marca 2018 r., sygn. akt III SA/Gd 97/18
