Świetlica to integralna część szkoły dla uczniów nie tylko młodszych klas, ale przede wszystkim dla tych pozbawionych opieki rodziców w czasie ich pracy zawodowej. Jest ważnym ogniwem: organizuje dzieciom czas po lub przed lekcjami, zastępując im na długie godziny dom.
Podstawą funkcjonowania świetlicy szkolnej jest ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.). W art. 67 ustawy wymienione są statutowe zadania szkoły, z których wynika, że szkoła publiczna powinna zapewnić uczniom możliwość korzystania ze świetlicy. W załącznikach do rozporządzenia MEN w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół zapisano:
„§ 7. 1. Dla uczniów, którzy muszą dłużej przebywać w szkole ze względu na czas pracy ich rodziców (prawnych opiekunów), organizację dojazdu do szkoły lub inne okoliczności wymagające zapewnienia uczniowi opieki w szkole, szkoła organizuje świetlicę.
§ 9. 1. Dla uczniów, którzy muszą dłużej przebywać w gimnazjum ze względu na czas pracy ich rodziców (prawnych opiekunów), organizację dojazdu do gimnazjum lub inne okoliczności wymagające zapewnienia uczniowi opieki w gimnazjum, gimnazjum organizuje świetlicę.”
Komisja Pedagogiczna ZNP na przełomie lat 2012/2013 przeprowadziła badanie ankietowe dotyczące funkcjonowania świetlic szkolnych. I co się okazało? Na 6657 szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych objętych badaniem, świetlice są w 4496, co stanowi 67,54 proc.
Społeczne zapotrzebowanie na opiekę w świetlicach szkolnych będzie wzrastało. Wiąże się to z przemianami gospodarczymi zachodzącymi w kraju i ich wpływem na życie rodzin (wydłużenie czasu pracy rodziców, brak wystarczającej opieki nad dzieckiem). Tymczasem w ponad 21 proc. szkół podstawowych i niemal 31 proc. gimnazjów świetlic brak. Szkoły ponadgimnazjalne świetlice organizują sporadycznie (18,83 proc.).
Świetlica jest miejscem, w którym dzieci spędzają kilka godzin w ciągu dnia, dlatego tak ważne jest, by była dostosowana do ich potrzeb. Tymczasem w 32,33 proc. szkół podstawowych świetlice szkolne funkcjonują w jednym pomieszczeniu ze stołówkami szkolnymi; w gimnazjach – 31,63 proc., w szkołach ponadgimnazjalnych – 11,29 proc., natomiast w zespołach szkół – 34,74 proc. Umiejscowienie świetlicy ze stołówką mocno ogranicza jej działalność. Na czas wydawania obiadów przerywa się pracę – najczęściej to nauczyciele świetlicy pełnią dyżury w stołówkach podczas spożywania przez uczniów obiadów.
Co zmienić, aby świetlice zaczęły dobrze spełniać swoją rolę? Zdaniem ZNP trzeba rzetelnie zbadać, w jakim stopniu funkcjonujące już świetlice zaspokajają potrzeby uczniów. Powinna też wzrosnąć presja rodziców na dyrektorów szkół oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, by znaleźli środki na zorganizowanie świetlic.
