Tekst pochodzi z miesięcznika Pracownik Samorządowy. Więcej na temat czasopisma czytaj tutaj.
Zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym z ubezpieczenia chorobowego. Przysługuje on ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
- dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
§ nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
§ porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
§ pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
- chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
- innym chorym członkiem rodziny.
Zasiłek opiekuńczy należy się także na dziecko przebywające w szpitalu, jeśli lekarz wystawi zaświadczenie lekarskie stwierdzające konieczność opieki nad chorym dzieckiem (pismo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 20 marca 2013 r.).
Warto zaznaczyć, iż prawo do zasiłku opiekuńczego należy się ubezpieczonemu bez okresu wyczekiwania.
Członkowie rodziny, nad którymi udzielana jest opieka
Za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki. Z kolei za dzieci uważa się dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie.
Przez jaki okres należy się zasiłek opiekuńczy
Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:
- 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat oraz nad chorym dzieckiem do lat 14;
- 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad chorym dzieckiem w wieku ponad 14 lat i innymi chorymi członkami rodziny.
Łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny należy się zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym. Przysługująca ilość dni opieki nie zależy od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz od liczby dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.
Kiedy nie należy się zasiłek
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Jednakże nie dotyczy to opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.
Wysokość zasiłku
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę jego wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Zasiłek przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy, w wysokości 1/30 części miesięcznej kwoty zasiłku.
Nie należy się natomiast za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego, a także tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.
Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku opiekuńczego za cały okres tego zwolnienia.
Należy wspomnieć, iż zasiłek nie przysługuje w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.
Wypłatę zasiłku wstrzymuje się, jeżeli prawo do zasiłku ustało albo okaże się, że prawo takie w ogóle nie istniało. Jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie, wówczas wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Przedawnienie roszczenia
Roszczenie o wypłatę zasiłku opiekuńczego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje.
Jeżeli niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia. Jeśli zaś niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek, albo ZUS, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.
Dowody stwierdzające konieczność sprawowania opieki
Dowodem stanowiącym podstawę przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 jest:
- oświadczenie ubezpieczonego – w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza;
- decyzja o konieczności izolacji dziecka wydana przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;
- zaświadczenie lekarskie wystawione ubezpieczonemu na zwykłym druku w przypadku:
§ porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
§ pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.
Przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego niezbędnym dokumentem stwierdzającym konieczność osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 14 lat, dorosłym członkiem rodziny lub chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat jest zaświadczenie lekarskie.
Dowodem stanowiącym podstawę przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki podczas pobytu za granicą jest zaświadczenie zagranicznego zakładu leczniczego lub zagranicznego lekarza, które należy przetłumaczyć na język polski. Powinno ono zawierać nazwę zagranicznego zakładu leczniczego lub imię i nazwisko zagranicznego lekarza, datę wystawienia i podpis, a także określać początkową i końcową datę niezdolności do pracy.
W celu uzyskania zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym należy potwierdzić oświadczeniem ubezpieczonego (druk ZUS Z-15).
Przykład
Oświadczenie do celów wypłaty zasiłku opiekuńczego (druk ZUS Z-15)
.................................................................... | ||||||||||||||||||||||||||||||||
(imię i nazwisko ubezpieczonego) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
................................................................... | ||||||||||||||||||||||||||||||||
(adres zamieszkania) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
PESEL1)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Seria i numer dowodu osobistego albo innego dokumentu potwierdzającego tożsamość
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
OŚWIADCZENIE do celów wypłaty zasiłku opiekuńczego | ||||||||||||||||||||||||||||||||
z tytułu sprawowania opieki nad: | ||||||||||||||||||||||||||||||||
..................................................................... | ............................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
(imię i nazwisko dziecka/członka rodziny) | (PESEL dziecka/członka rodziny1)) | |||||||||||||||||||||||||||||||
..................................................................... | ............................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
(stopień pokrewieństwa) | (data urodzenia dziecka) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Oświadczam, że: | ||||||||||||||||||||||||||||||||
1. | Jest/nie ma2) domownik(a) mogący(ego) zapewnić opiekę w okresie ................................ | |||||||||||||||||||||||||||||||
2. | Jestem zatrudniony(a)/nie jestem zatrudniony(a)2) w systemie pracy zmianowej w godzinach ............................................................................................................................. .............................................................................................................................................3) | |||||||||||||||||||||||||||||||
3. | Matka dziecka/ojciec dziecka/małżonek(a)2) pracuje/nie pracuje2). | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Matka dziecka/ojciec dziecka/małżonek(a)2) wykonuje pracę/nie wykonuje pracy2) w systemie pracy zmianowej w godzinach .............................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
4. | W danym roku kalendarzowym wypłacono mi zasiłek opiekuńczy z tytułu poprzedniego ubezpieczenia: tak/nie2) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| – z tytułu opieki nad dziećmi w wieku do 14 lat za .......... dni. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| – z tytułu opieki nad chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat lub chorym członkiem rodziny za ......... dni. .............................................................................................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| (nazwa i adres poprzedniego płatnika składek) | |||||||||||||||||||||||||||||||
5. | W danym roku kalendarzowym matka dziecka/ojciec dziecka/małżonek(a)2): .............................................................................................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| (imię i nazwisko, PESEL1) matki dziecka/ojca dziecka/małżonka(i)2)) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| pobrał(a) zasiłek opiekuńczy: tak/nie2) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| – z tytułu opieki nad dziećmi w wieku do lat 14 za .......... dni. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| – z tytułu opieki nad chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat lub chorym członkiem rodziny za ........... dni. .............................................................................................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| (nazwa i adres płatnika składek matki dziecka/ojca dziecka/małżonka(i)) | |||||||||||||||||||||||||||||||
6. | W danym roku kalendarzowym inny członek rodziny: | |||||||||||||||||||||||||||||||
| .............................................................................................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| (imię i nazwisko, PESEL innego członka rodziny1)) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| pobrał zasiłek opiekuńczy: tak/nie2) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| – z tytułu opieki nad dzieckiem w wieku do 8. tygodnia życia za .......... dni, | |||||||||||||||||||||||||||||||
| – z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny za .......... dni. .............................................................................................................................................. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| (nazwa i adres płatnika składek innego członka rodziny) | |||||||||||||||||||||||||||||||
7. | Pozostaję – nie pozostaję2) we wspólnym gospodarstwie domowym z wymienionym wyżej dzieckiem w wieku powyżej 14 lat lub z innym chorym członkiem rodziny. | |||||||||||||||||||||||||||||||
Proszę o wypłatę zasiłku opiekuńczego na rachunek bankowy nr:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
..................................................................... | ......................................................................... | |||||||||||||||||||||||||||||||
(miejscowość i data) | (podpis ubezpieczonego) | |||||||||||||||||||||||||||||||
__________________ 1) W przypadku gdy ubezpieczonemu nie nadano numeru PESEL, należy wpisać serię i numer dowodu osobistego albo innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. 2) Niepotrzebne skreślić. 3) Wypełnia tylko osoba, której zasiłek opiekuńczy wypłaca ZUS. | ||||||||||||||||||||||||||||||||
ZUS Z-15 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
POUCZENIE
Podstawa prawna: ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512, z późn. zm.).
Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia lat 8, chorym dzieckiem w wieku do ukończenia lat 14 oraz innym chorym członkiem rodziny. Za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuków, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat, pod warunkiem że w okresie sprawowania opieki pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym.
Zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny przysługuje łącznie przez okres do 60 dni w roku kalendarzowym.
Z tytułu opieki nad innymi chorymi członkami rodziny, w tym chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat, zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres 14 dni w roku kalendarzowym. Jest to wymiar przysługujący bez względu na liczbę dzieci oraz niezależny od liczby innych członków rodziny wymagających opieki, jak również od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego.
W przypadku gdy ubezpieczona matka dziecka, która pobiera zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, przebywa w szpitalu, ubezpieczonemu ojcu dziecka przysługuje za okres pobytu matki dziecka w szpitalu dodatkowy zasiłek opiekuńczy z tytułu osobistego sprawowania opieki nad nowo narodzonym dzieckiem, w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia.
Wymiar zasiłku opiekuńczego w takim przypadku nie jest związany z rokiem kalendarzowym i jest niezależny od wymiaru określonego wyżej (60 i 14 dni). Przepis ten ma zastosowanie także do innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych domowników mogących zapewnić opiekę dziecku lub innemu choremu członkowi rodziny. Warunek ten nie dotyczy opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 2 lat (w takim przypadku pkt 1 wniosku nie musi być wypełniony).
W przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia lat 8 rodzice dziecka niepozostający w formalnym związku małżeńskim, lecz pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, są traktowani jak małżonkowie.
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje:
- w okresie urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego,
- w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- w przypadku wykonywania pracy zarobkowej albo wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy niezgodnie z celem tego zwolnienia.
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. DzU 2010 Nr 77, poz. 512 z późn. zm.)
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU 2012, poz. 444)
