Z udziałem Ryszarda Zembaczyńskiego, radnego Sejmiku Województwa Opolskiego, byłego wojewody i długoletniego prezydenta Opola oraz Andrzeja Porawskiego, dyrektora biura Związku Miast Polskich i sekretarza Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego odbyła się konferencja w 25. rocznicę powstania Związku Gmin Śląska Opolskiego. Konferencja poświęcona była roli związku w dziejach samorządu gminnego na Opolszczyźnie i w Polsce. Miała formę uroczystego posiedzenia Zgromadzenia Związku Gmin Śląska Opolskiego pod przewodnictwem burmistrza Kluczborka Jarosława Kielara.
Prelekcja dyrektora Andrzeja Porawskiego „25 lat Samorządności” była poświęcona refleksji nad historią i stanem dzisiejszym samorządu terytorialnego w Polsce oraz nad stojącymi przed nim wyzwaniami. Ryszard Zembaczyński skupił się nad historią i stanem dzisiejszym samorządu terytorialnego na Opolszczyźnie. Czesław Tomalik, prezes związku, przedstawił zaś jego historię i największe dokonania. Inicjatywę jego utworzenia zgłosił ówczesny burmistrz Strzelec Opolskich Krzysztof Fabianowski jeszcze w grudniu 1990 roku. Formalne powstanie związku wiąże się z zaangażowaniem dwóch osób obecnych na konferencji. To ówczesny wojewoda opolski Ryszard Zembaczyński i ówczesny delegat pełnomocnika rządu ds. reformy samorządu terytorialnego w województwie opolskim Czesław Tomalik.
Wniosek 17 gmin założycielskich do Rady Ministrów wypłynął jeszcze w kwietniu 1991 r., a wpisanie związku do rejestru związków międzygminnych prowadzonego wówczas przez prezesa Rady Ministrów nastąpiło już w czerwcu 1991 roku. Pierwsze lata upłynęły związkowi głównie na walce w obronie województwa opolskiego przed likwidacją. Siedmioletnia batalia zakończyła się wraz z nowym podziałem administracyjnym kraju w 1999 roku. Już w latach 1993–1994 samorządowcy z opolskiego prowadzili negocjacje z zakładem energetycznym w Opolu. W ostatnich latach działania w tym sektorze stały się jednym z najbardziej spektakularnych działań związku.
W późniejszych latach poza stałym samokształceniem i szkoleniami związek rozwinął działalność lobbingową. Znana była m.in. inicjatywa związku dla wyrażenia w Sejmie i Senacie RP szczegółowej opinii na temat właściwego w państwie członkowskim Unii Europejskiej trybu nakładania na samorządy gminne nowych zadań i sposobu ich finansowania. Największym sukcesem w tej dziedzinie była jednak ogólnopolska kampania związku z pisemnym poparciem od 134 samorządów z 16 województw i doprowadzenie do uchwalenia ustawy z 19 listopada 2009 r. w sprawie zmiany ustawy Karta Nauczyciela według projektu opracowanego w związku przez prezesa zarządu Czesława Tomalika i Tadeusza Konarskiego, ówczesnego dyrektora Administracji Oświaty w Kluczborku i przewodniczącego Zespołu Związku ds. Oświaty. Główną przesłanką akcji związku i nowelizacji ustawy była konieczność pilnego naprawienia błędu w art. 30a Karty Nauczyciela, wprowadzającego niewykonalne terminy dla organów prowadzących szkoły i placówki oświatowe.
Ostatnie lata to powrót do zainteresowania sprawami energii. W sumie związek zorganizował już V grup zakupowych, z czego ostatnia zakończona inicjatywa (IV grupa) z gminą wiodącą Strzelce Opolskie zrzeszała 385 instytucji z terenu 37 gmin. Łączna wartość środków finansowych przeznaczonych na realizację zadania wyniosła niemal 15,5 mln zł, a wybrany wykonawca zaproponował cenę 12,8 mln. Uzyskane stawki dla poszczególnych grup taryfowych były najniższe od początku zakupów energii elektrycznej w ramach grup zakupowych.
U nas naprawdę rządzi większość
Rozmowa z Czesławem Tomalikiem, prezesem Związku Gmin Śląska Opolskiego
Jesteście chyba jedynym związkiem samorządowym, który działa rzeczywiście jako związek, a nie stowarzyszenie. Skąd ta specyfika i czy taka forma nie utrudnia (i nie utrudniała przez te 25 lat) wam działalności?
Mam najdłuższy staż pracy (od 1992 r.) na stanowisku szefa zarządu organizacji samorządu terytorialnego w Polsce. Z tej perspektywy pragnę podkreślić, że związek międzygminny jest trudną do praktykowania formą, ale samodzielność gmin jest w nim dobrze chroniona. Nie jest możliwe, aby u nas nastąpiło przegłosowanie większości przez mniejszość w tzw. drugim terminie. Ustawa wymaga, aby każda uchwała zgromadzenia była podejmowana co najmniej bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków, a każdy z nich ma prawo sprzeciwu do podjętej już uchwały. Te rozwiązania wymuszają współpracę. Związek ponadto podlega ustawowym obowiązkom analogicznym do obowiązków gmin, w tym prawnemu nadzorowi wojewody i RIO. Zdecydowanie opowiadam się za upowszechnieniem związków międzygminnych. Obok naszej organizacji związkiem międzygminnym jest również Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich.
Jakie są główne przedsięwzięcia związku w tym roku i główne plany na najbliższe lata?
Po przeprowadzeniu ogólnopolskiej Konferencji z okazji 25-lecia Związku najważniejsze przedsięwzięcia związku w 2016 r. to prace V Grupy zakupowej Związku Gmin Śląska Opolskiego, na rzecz której odbył się niedawno wspólny przetarg na dostawy energii elektrycznej (wybór najkorzystniejszej oferty, zawarcie umowy generalnej i umów szczegółowych dla 401 instytucji), wykorzystanie efektów III edycji negocjacji oświetleniowych grupy gmin z koncernem energetycznym oraz szkolenia dla radnych, burmistrzów i wójtów, skarbników i sekretarzy gmin, naczelników wydziałów oświaty i dyrektorów zespołów obsługi oświaty, naczelników wydziałów gospodarki komunalnej i naczelników wydziałów planowania zagospodarowania przestrzennego oraz najaktywniejszych – kierowników ośrodków pomocy społecznej.
