W gminie został powołany zastępca wójta (C.), który – na podstawie art. 28g ust. 1 usg – przejął obowiązki wójta (B.) w okresie jego tymczasowego aresztowania, jednak nie dłużej, niż do dnia wygaśnięcia mandatu wójta, tj. do 16 listopada 2018 r. Z uwagi na to, że w wyborach samorządowych 21 października 2018 r. mandat wójta ponownie uzyskał aresztowany B., w jednostce zaistniała sytuacja określona w art. 28g ust. 3a usg. W myśl tego przepisu, gdy przemijająca przeszkoda w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta spowodowana m.in. zawieszeniem w czynnościach służbowych zaistnieje przed złożeniem przez wójta ślubowania, zadania i kompetencje wójta przejmuje osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów. W związku z tym premier, działając na podstawie art. 28h w zw. z art. 28g ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: DzU z 2018 r. poz. 994, z późn. zm., dalej: usg) 27 grudnia 2018 r. wyznaczył A. do wykonywania zadań i kompetencji wójta gminy w okresie tymczasowego aresztowania wójta B., jednak nie dłużej niż do dnia wygaśnięcia mandatu wójta.
Skargę na akt nadzoru Prezesa Rady Ministrów złożył wójt B. – jego zdaniem jego zastępca C. powinien dalej pełnić obowiązki wójta. Sprawa znalazła finał w NSA.
Naczelny Sąd Administracyjny przypomniał, że ustawodawca w art. 28g ust. 1 usg przewidział sytuację, gdy w przypadku przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta spowodowanej tymczasowym aresztowaniem, odbywaniem kary pozbawienia wolności wymierzonej za przestępstwo nieumyślne, odbywaniem kary aresztu, niezdolnością do pracy z powodu choroby trwającej powyżej 30 dni lub zawieszeniem w czynnościach służbowych, jego zadania i kompetencje przejmuje zastępca, a w gminach, w których powołano więcej niż jednego zastępcę – pierwszy zastępca. W sytuacji, gdy w danej gminie wójt nie powołał żadnego zastępcy, zastosowanie znajduje przepis art. 28h usg – Prezes Rady Ministrów, na wniosek wojewody przekazany niezwłocznie za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która przejmie wykonywanie zadań i kompetencji wójta.
Dalej sąd przypomniał, że kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady (art. 26 ust. 1 i 2 usg). Wójt obejmuje urząd po złożeniu wobec rady ślubowania (art. 29a ust. 1). Ustawodawca przewidział, że w celu złożenia ślubowania komisarz wyborczy zwołuje sesję rady na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów wójtów na obszarze kraju. Jeżeli sesja zwołana w tym trybie nie odbyła się, to wójt składa ślubowanie przed właściwym terytorialnie komisarzem wyborczym. Złożenie ślubowania potwierdza podpisem pod jego treścią. Informację o dacie złożenia ślubowania komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości mieszkańców gminy w formie komunikatu w BIP w terminie 14 dni od dnia złożenia ślubowania (art. 29a ust. 2 i 3).
Wyjaśnienia wymaga też kwestia, że zgodnie z art. 26a ust. 1 wójt, w drodze zarządzenia, powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. W myśl art. 28g ust. 2 jeżeli nie powołano zastępcy, albo pierwszego zastępcy, w trybie określonym w art. 26a, to w przypadku przemijającej przeszkody w wykonywaniu zadań i kompetencji wójta spowodowanej przez jedną z okoliczności, o których mowa w ust. 1, zadania i kompetencje wójta przejmuje osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.
Sąd nie podzielił stanowiska skarżącego kasacyjnie, że: „dotychczasowo pełniący funkcję zastępcy wójta (C.) nie przestał pełnić swoich obowiązków, a możliwość zastosowania art. 28g ust. 3 u.s.g. uaktualnia się dopiero w przypadku braku zastępcy wójta”. Sędziowie wyjaśnili, że wprawdzie skarżący nabył mandat wójta na kadencję 2018–2023, jednak nie objął urzędu, ponieważ nie złożył ślubowania. Nie mógł więc powołać zastępcy, a zarządzenie z 24 maja 2018 r. o powołaniu zastępcy straciło moc obowiązującą. Na gruncie art. 28g ust. 1 i 2 oraz 3a usg w zw. z art. 28h w przypadku wystąpienia przemijającej przeszkody, w nowej kadencji nie obowiązuje zarządzenie wójta o ustanowieniu zastępcy wydane w poprzedniej kadencji. Jeżeli wójt nie złożył ślubowania to zadania i kompetencje organu wykonawczego gminy ex lege przejmuje osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 maja 2023 r., sygn. akt III OSK 2310/21
