Wydany na początku 2016 roku raport Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych „Niestandardowe instrumenty finansowania potrzeb budżetowych jednostek samorządu terytorialnego” wzbudził już sporo dyskusji zarówno wśród samych samorządów jak i w środowisku finansowym i politycznym.
– Jest to niesamowite kompendium wiedzy na temat praktyk samorządowych w zakresie pozyskiwania środków poza indywidualnym wskaźnikiem zadłużenia. Poparty wieloma przykładami konkretnych rozwiązań, zapisów i kwot raport powinien być lekturą obowiązkową dla każdego skarbnika – napisali autorzy opracowania na łamach papierowej wersji Wspólnoty (Sylwia Gawrońska, Mateusz Klupczyński w numerze 9 Wspólnoty).
Regionalne izby obrachunkowe wskazały, że do głównych problemów samorządu w obszarze zadłużenia należą obecnie:
– nieprzestrzeganie ustawowych limitów spłaty zobowiązań;
– stosowanie niestandardowych konstrukcji finansowych w celu sfinansowania deficytu budżetu JST;
– brak rzetelności w planowaniu oraz prognozowaniu wartości budżetowych – zarówno w samym budżecie, jak i w wieloletniej prognozie finansowej;
– brak monitoringu i kontroli w zakresie wykonania budżetu oraz poziomu zadłużenia samorządu, a także spółek komunalnych oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej;
– rosnąca wartość zobowiązań wymagalnych;
– brak autentycznych danych w zakresie długu i jego spłaty w sprawozdaniach finansowych oraz budżetowych.
Wykorzystanie niestandardowych instrumentów dotyczy przede wszystkim tych jednostek, które wyczerpały bądź mają znacznie ograniczone możliwości pozyskiwania środków zwrotnych poprzez emisję obligacji czy zaciągnięcie kredytu lub pożyczki. Dla jednostek zagrożonych utratą płynności i zdolności do regulowania zobowiązań jednym z pierwszych kroków może być renegocjacja obecnie obowiązujących umów, choć w konsekwencji może to prowadzić do rolowania długu. Niemniej jednak na tle pozostałych instrumentów (omówionych w dalszej części) powyższe działanie daje możliwość monitorowania i kontrolowania zadłużenia danej jednostki przez organy nadzoru.
Według regionalnych izb obrachunkowych, do najbardziej popularnych niestandardowych instrumentów finansowych należą: finansowanie kapitałowe, sprzedaż zwrotna, leasing zwrotny, płatność ratalna oraz subrogacja.
Na czym to polega? Finansowanie kapitałowe polega na utworzeniu przez samorząd spółki komunalnej, w której udziały (akcje) obejmuje instytucja finansująca, wnosząca kapitał pozwalający zrealizować dane przedsięwzięcie. W ciągu określonego czasu jednostka samorządu zobowiązana jest do stopniowego odkupowania udziałów (według określonego harmonogramu), co w efekcie prowadzi do spłaty zobowiązania zaciągniętego przez spółkę. Innym rodzajem finansowania kapitałowego jest wzięcie przez spółkę kredytu. Po stronie samorządu spłata zobowiązania ujmowana jest jako wydatek budżetowy – w przypadku dopłaty stanowić będzie wydatek bieżący, natomiast nabycie nowych akcji i udziałów jest wydatkiem majątkowym (opisy pozostałych instrumentów w artykule z nr 9 Wspólnoty).
Zgodnie z wyliczeniami RIO, procentowa wartość obciążenia za korzystanie z powyższych środków w latach 2012–2015 wynosiła od 8,23 proc. do 17,92 proc. (dla porównania, stawka oprocentowania kredytów wynosiła na koniec 2012 roku 3,98 proc., 2013 roku – 2,75 proc., 2014 roku – 2,04 proc.) – napisali autorzy opracowania.
Cały raport KR RIO Niestandardowe instrumenty finansowania potrzeb budżetowych JST <link file:106796_blank download file>>>>
Załącznik nr 4 Zestawianie jednostek samorządu terytorialnego objętych kontrolami RIO z uwzględnieniem form niestandardowego finansowania. | ||||||||
Lp. | JST | Kontrola | Nazwa instrumentu | Kwota zobowiązania wynikająca z umowy (łącznie) w zł | Przedmiot operacji | Strona umowy | ||
1. | Miasto i Gmina Łazy (woj. śląskie) | 2015 | sprzedaż zwrotna (w zakresie gruntu) leasing finansowy (zwrotny) | 18.313.292 | działka zabudowana basenem krytym | GETIN NOBLE BANK | ||
2. | Miasto i Gmina Szczekociny (woj. śląskie) | 2015 | sprzedaż zwrotna | 4.977.855 | zespół pałacowo – parkowy w Szczekocinach | GETIN LEASING S.A. Wroclaw | ||
3. | Powiat Człuchowski (woj. pomorskie) | 2014 | subrogacja (pożyczka) | 3.049.074 | spłata zadłużenia Powiatu wobec wykonawcy inwestycji | Magellan S.A. | ||
4. | Powiat Człuchowski (woj. pomorskie) | 2015 | sprzedaż zwrotna | 7.832.483 | nieruchomość niezabudowana | Magellan S.A. | ||
5. | Gmina Nowy Dwór (woj. podlaskie) | 2014 | sprzedaż zwrotna | 1.722.680 | nieruchomości zabudowane, w tym budynkiem po szkole podstawowej z częścią mieszkalną | Magellan S.A. | ||
6. | Miasto i Gmina Osiek (woj. świętokrzyskie) | 2015 | subrogacja subrogacja subrogacja | 1.141.180 801.129 1.099.709 | spłata zadłużenia wobec wykonawców, konwersja długu | M.W. TRADE S.A. Magellan S.A. M.W. TRADE S.A. | ||
7. | Gmina Borzęcin (woj. małopolskie) | 2014 | sprzedaż zwrotna | 3.372.489 | nieruchomość rolna | M.W. TRADE S.A. | ||
8. | Gmina Raciechowice (woj. małopolskie) | 2015 | subrogacja subrogacja subrogacja | 1.283.977 3.608.060 6.864.412 | spłata zadłużenia wobec wykonawców, konwersja długu | Magellan S.A. Magellan S.A. M.W. TRADE S.A. | ||
9. | Gmina Wierzchosławice (woj. małopolskie) | 2015 | subrogacja subrogacja subrogacja | 1.746.513 466.593 55.465 | spłata zadłużenia wobec wykonawców, pożyczkodawców i jego restrukturyzacja | Magellan S.A. M.W. TRADE S.A. MW TRADE S.A. | ||
10, | Gmina Białe Błota (woj. kujawsko -pomorskie) | 2015 | nabycie wierzytelności w stosunku do JST | 3.304.412 (bez odsetek) | nabycie wierzytelności i uzgodnienie warunków spłaty | Deutsche Bank PBC S.A. z siedzibą w Warszawie | ||
11. | Miasto i Gmina Gniewkowo (woj. kujawsko -pomorskie) | 2013 | nabycie wierzytelności w stosunku do JST) | 7.968.628 (bez odsetek) | nabycie wierzytelności i uzgodnienie warunków spłaty | BRE BANK S.A. | ||
12. | Gmina Inowrocław (woj. kujawsko - pomorskie) | 2014 | nabycie wierzytelności w stosunku do JST | 11.034.041 1.194.367 1.338.711 stany na 31.12.2012 (bez odsetek) | nabycie wierzytelności i uzgodnienie warunków spłaty | BGK O w Toruniu Bank DnB Nord Polska S.A. Jak wyżej | ||
13. | Miasto i Gmina Solec Kujawski (woj. kujawsko -pomorskie) | 2013 | nabycie wierzytelności w stosunku do JST | 16.519.010 stan na 31.12.2010 (bez odsetek) | nabycie wierzytelności i uzgodnienie warunków spłaty | BANK PEKAO S.A. | ||
14. | Powiat Radziejowski (woj. kujawsko -pomorskie) | 2014 | Forfaiting (nabycie wierzytelności w stosunku do JST) | 4.332.983 stan na 31.12.2013 (bez odsetek) | nabycie wierzytelności i uzgodnienie warunków spłaty | BGK O Toruń | ||
15. | Powiat Sępoleński (woj. kujawsko -pomorskie) | 2014 | nabycie wierzytelności w stosunku do JST) | 10.300.000 3.074.629 (bez odsetek) | nabycie wierzytelności i uzgodnienie warunków spłaty | Bank Zachodni WBK S.A. Bank Zachodni WBK S.A. | ||
16. | Miasto i Gmina Aleksandrów Łódzki| (woj. łódzkie) | 2015 | sprzedaż zwrotna | 9.676.669 | nieruchomość niezabudowana | M.W. TRADE S.A. | ||
17. | Gmina Daszyna (woj. łódzkie) | 2014 | sprzedaż zwrotna | 7.030.115 | nieruchomość niezabudowana | Magellan S.A. | ||
18. | Miasto i Gmina Opoczno (woj. łódzkie) | 2013 | finansowanie kapitałowe spółki z o.o. | 14.565.000 | dopłaty do kapitału spółki | Nie dotyczy | ||
19. | Powiat Kluczborski (woj. opolskie) | 2014 | umowa nienazwana z wykonawcą sprzedaż zwrotna (grunt) i leasing zwrotny (budynki) | 19.688.532 33.373.104 | finansowanie usług związanych z modernizacją systemu oświetlenia nieruchomości zabudowane Powiatowym Ośrodkiem Rehabilitacji i budynkiem szpitalnym „Stara Chirurgia” | Siemens sp. z o.o. Getin Leasing S.A. | ||
20. | Gmina Dubiecko (woj. podkarpackie) | 2014 | sprzedaż zwrotna | 7.766.617 | sieć kanalizacyjna | M.W. TRADE S.A. | ||
21. | Miasto i Gmina Dolsk (woj. wielkopolskie) | 2014 | sprzedaż zwrotna | 9.741.604 | sieć wodociągowa i kanalizacyjna | M.W. TRADE S.A. | ||
22. | Miasto Głuszyca (woj. dolnośląskie) | 2013 | umowa nienazwana (porozumienie na spłatę długu) | 1.030.000 | udostępnienie środków finansowych | M.W. TRADE S.A. | ||
23. | Miasto i Gmina Przemków (woj. dolnośląskie) | 2013 | umowa nienazwana – restrukturyzacja długu | 975.464 | spłata zadłużenia i rekonstrukcja długu | M.W. TRADE S.A. | ||
24. | Miasto i Gmina Bierutów (woj. dolnośląskie) | 2015 | subrogacja subrogacja subrogacja subrogacja subrogacja sprzedaż zwrotna | 363.928 968.924 1.772.964 802.270 308.015 5.752.530 | spłata zadłużenia wobec wykonawców i jego restrukturyzacja nieruchomość gruntowa niezabudowana | M.W. TRADE S.A. M.W. TRADE S.A. Magellan S.A. Magellan S.A. M.W. TRADE S.A. | ||
25. | Gmina Bielice (woj. zachodniopomorskie) | 2014 | umowa o restrukturyzację zadłużenia poprzez udostępnienie środków subrogacja subrogacja subrogacja | 3.763.943 3.186.891 1.146.020 1.618.000 74.982 54.748 3.206.908 | udostępnienie środków spłata wierzyciela i restrukturyzacja zobowiązania | M.W. TRADE S.A. | ||
26. | Gmina Rymań (woj. zachodniopomorskie) | 2014 | subrogacja | 456.150 | spłata wierzyciela i restrukturyzacja zobowiązania | M.W. TRADE S.A. | ||
28. | Gmina Ostrowice (woj. zachodniopomorskie) | 2013 | subrogacja subrogacja subrogacja subrogacja sprzedaż zwrotna subrogacja subrogacja | 3.239.526 208.198 617.787 1.445.045 7.339.573 15.254.603 3.630.000 | spłata wierzyciela i restrukturyzacja zobowiązania sieci wodociągowe spłata wierzycieli i restrukturyzacja zobowiązań spłata wierzycieli i restrukturyzacja zobowiązań | Magellan S.A. M.W. TRADE S.A. Remedis sp. z .o.o. | ||
