Komisja Europejska formalnie odblokowała blisko 137 mld euro dla Polski w Krajowym Planie Obudowy i w funduszach z Polityki Spójności. Uznała, że Polska spełniła tzw. kamienie milowe, dotyczące m.in. niezależności systemu sądowniczego, co umożliwia wypłatę środków w ramach pierwszego wniosku o Polski o płatności z Funduszu Odbudowy.
W ramach KPO Polska ma otrzymać blisko 60 mld euro (268 mld zł), w tym 25,27 mld euro (ponad 113 mld zł) w postaci dotacji i 34,54 mld euro (blisko 155 mld zł) w formie preferencyjnych pożyczek. Zgodnie z celami Unii Europejskiej, znaczną część budżetu KPO należy przeznaczyć na cele klimatyczne (46,6 proc.), transformację cyfrową (21,3 proc.), a także na reformy socjalne (22,3 proc.).
Z Polityki Spójności na lata 2021–2027 ma wpłynąć ponad 340 mld zł (ponad 76 mld euro, najwięcej spośród państw Unii Europejskiej). Środki zostały rozdzielone na programy krajowe oraz regionalne – mają być przeznaczone na wyrównanie szans rozwojowych pomiędzy Polską a innymi państwami UE, a także rozwój wszystkich regionów kraju. Do samorządów trafi ok. 150 mld zł (33,5 mld euro).
Czas renegocjacji
Jednak zwłoka w przekazaniu środków europejskich sprawiła, że czasu na realizację części z planowanych wcześniej przedsięwzięć może nie wystarczyć. „Rozpoczynamy rozmowy o rewizji KPO. Stawiamy na polskie farmy wiatrowe, zwiększenie środków (+650 mln) na ocieplenie budynków wielorodzinnych, granty (a nie pożyczki) na wyposażenie szkół, 3 mld zł więcej na wsparcie rolników” – poinformowała w połowie marca Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, minister funduszy i polityki regionalnej.
Minister podkreśla, że rewizja KPO jest konieczna, ale jej zakres musi być ograniczony, ponieważ zbyt rozległa reforma wymagałaby długich negocjacji, zaś Polska ma już dwuletnie opóźnienia w realizacji inwestycji i reform zapisanych w KPO. Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej kraje członkowskie muszą zrealizować przedsięwzięcia do 31 sierpnia 2026 roku, co może być niezwykle trudne.
„Nową wersję KPO planujemy przekazać formalnie do Brukseli w kwietniu. Polska chce wskazać podczas rozmów z KE reformy i inwestycje, które można zmodyfikować, ewentualnie zaproponować relokację niektórych środków” – informuje rząd.
Pytani przez nas urzędnicy JST także są przekonani o konieczności renegocjacji. – Będziemy chcieli ubiegać się o dofinansowanie w zakresie reformy planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz termomodernizacji szkół – mówi Patryk Pulikowski z Biura Prezydenta Miasta i Dialogu Obywatelskiego Urzędu Miasta Olsztyna. – Jednak udział w konkursach oraz realizacja zaplanowanych zadań mogą okazać się bardziej skomplikowane. Być może niezbędna byłaby sprawna renegocjacja programu ze względu na inne uwarunkowania w momencie tworzenia KPO. Choćby dlatego, że odbywało się to w warunkach pandemicznych i wówczas były inne priorytety, a teraz żyjemy w czasie agresji Rosji na Ukrainę i te priorytety ewoluują. Poza tym warunki brzegowe konkursów sprawiają, że wiele z nich może nie być atrakcyjnych – dodaje.
Miasta: mamy na co wydawać
– Trudno mówić o możliwościach inwestycyjnych, gdy pieniędzy jeszcze nie ma – odpowiada Ireneusz Kutrzuba, rzecznik prezydenta Tarnowa. – Miasto może wykorzystać każdą kwotę, planów i projektów mamy na ok. 2 mld zł. Pieniądze z KPO są znaczone i mogą być wykorzystane tylko na określone cele. To m.in. zielona transformacja, transformacja cyfrowa, inteligentny, zrównoważony wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu, spójność społeczna i terytorialna, opieka zdrowotna oraz odporność gospodarcza, społeczna i instytucjonalna czy polityki na rzecz następnego pokolenia, takie jak edukacja i umiejętności dzieci i młodzieży – wylicza przedstawiciel Tarnowa, dodając, w każdej z tych dziedzin miasto ma projekty na różnym stopniu zaawansowania.
Tarnów z pewnością będzie aplikować o pieniądze z KPO, ale też o fundusze z Polityki Spójności na lata 2021–2027, które z kolei dają inne możliwości inwestowania, jednak ostateczne ustalenia będą należały do nowych władz miejskich. Wiadomo, że wśród najważniejszych spraw są budowa wschodniej obwodnicy Tarnowa, nowa trasa łącząca ulicę Tuchowską z ulicą Warsztatową (finansowanie tego zadania dwukrotnie odrzucił rząd PiS), mediateka (z nową siedzibą miejskiej biblioteki, centrum bezpieczeństwa informatycznego i obiektem z biurami na wynajem), wreszcie rozwiązanie problemu terenu po byłym Owintarze (pozostałości Zakładów Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego niemal w centrum miasta). – Prezydent był zwolennikiem zakupu tego terenu przez miasto i jego odpowiedniego zagospodarowania z korzyścią dla mieszkańców. Niestety, radni nie poparli tej idei i zagłosowali na „nie”, nie uchwalili również planu miejscowego zagospodarowania dla tego obszaru – przypomina Ireneusz Kutrzuba.
Kampania z KPO
Dyskusja o środkach z KPO wpisała się w samorządową kampanię wyborczą. W Krakowie o możliwych inwestycjach mówił m.in. Andrzej Kulig (dotychczasowy wiceprezydent miasta). Zapowiadał prace nad projektem metra lub premetra (czyli tramwaju poruszającego się bezkolizyjną trasą, m.in. w tunelu). – Tunel dla metra różni się od tunelu dla premetra średnicą około 1,5 metra, więc nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wybudować tunel o parametrach do poprowadzenia metra. O tym, czy będzie ostatecznie w tym tunelu jeździł tramwaj czy metro, zdecydujemy, kiedy powstanie pełnowymiarowy tunel, który będzie w stanie pomieścić zarówno metro, jak i tramwaj – zapowiedział Kulig. Wstępny koszt pierwszej linii premetra z okolic stadionu Wisły przez centrum do Nowej Huty to ok. 3 mld złotych.
Poza premetrem w planach Krakowa są modernizacje parków miejskich, rewitalizacja bulwarów wiślanych, program budowy ścieżek rowerowych, inwestycje sportowe (w tym budowa całorocznego ośrodka sportów zimowych wraz z zespołem basenów w rejonie ulic Lipskiej i Myśliwskiej), program budowy sygnalizacji świetlnych, doświetleń przejść dla pieszych oraz innych elementów bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz rozbudowa i modernizacja infrastruktury przedszkolnej i szkolnej.
W Kielcach także liczą na środki europejskie. Miejscowi radni – Kamil Suchański, Katarzyna Suchańska i Dariusz Kisiel – pytali dotychczasowego prezydenta Bogdana Wentę o projekty, które miałyby zostać sfinansowane z KPO. Jeden z wymienionych, Kamil Suchański. „Bardzo niepokoi nas to, że te środki muszą zostać wydatkowane do 31 sierpnia 2026 roku. To w praktyce daje dwa i pół roku na przygotowanie i przeprowadzenie inwestycji. To wielkie wyzwanie dla samorządów. Nie wiemy, jakie projekty miasto złożyło do dofinansowania z KPO, ani na jakim etapie są przygotowania do poszczególnych inwestycji. To sprawa zupełnie poza bieżącą kampanią wyborczą, bo chodzi i przyszłość miasta. (…) Jesteśmy gotowi, by wspólnie z prezydentem Bogdanem Wentą oraz przedstawicielami obecnej koalicji rządzącej z regionu jechać do Warszawy i starać się o te pieniądze. Przynajmniej w tej jednej kwestii musimy działać ponadpartyjnie. Tu nie ma miejsca na żadne przepychanki. Taka szansa rozwojowa prawdopodobnie więcej się już nie powtórzy” – piszą sygnatariusze interpelacji.
Pierwszy miliard
8 marca minister Pełczyńska-Nałęcz ogłosiła: – Pierwszy miliard za nami. Tyle już zainwestowaliśmy z KPO. Czyste powietrze, inwestycje w polskich rolników, laptopy dla nauczycieli, żłobki, internet na wsi. A to dopiero początek.
Najwięcej z tego pierwszego miliarda poszło na program Czyste Powietrze (598,2 mln zł) i inwestycje w rolnictwo (dywersyfikacja i skracanie łańcucha dostaw produktów rolnych i spożywczych oraz budowa odporności podmiotów uczestniczących w łańcuchu; 209,3 mln zł).
Na zdjęciu wizualnizacja dzielnicy Nowe Miasto w Krakowie
Fot. UM Kraków
