Wiceprezydent Warszawy Jarosław Jóźwiak zanim trafił do ratusza, sam pracował w Fundacji „Świat na Tak”. A jeszcze wcześniej został laureatem organizowanego przez tę fundację konkursu „Ośmiu wspaniałych”. W urzędzie miasta jest od grudnia 2006 r. Dziś m.in. nadzoruje współpracę z tzw. trzecim sektorem. Jest bardzo popularny wśród działaczy społecznych.
– Najtrudniejsze w samorządowym środowisku było przekonanie urzędników, że powinni zacząć inaczej myśleć o realizacji zadań publicznych. Organizacje pozarządowe powinny być przecież naszymi sprzymierzeńcami, w wielu dziedzinach radzą sobie lepiej, reagują szybciej, są nastawione na sukces, czują misję – wylicza Jóźwiak.
Rozbudowany system wsparcia
Dotacje stowarzyszeniom i fundacjom Warszawa rozdaje w formie konkursów, ale sprawnie działa też system małych grantów – do 10 tys. zł, np. na szeroko rozumiane działania interwencyjne. Zgodnie z art. 19a ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie samorząd na wniosek organizacji może bowiem zlecić realizację zadania publicznego z pominięciem konkursu ofert, czyli przyznać dotację w trybie tzw. małego grantu.
Inna forma wsparcia to udostępnianie lokali na statutową działalność fundacji na preferencyjnych warunkach. W zasobach miasta w 2015 roku było 9105 lokali użytkowych, z tego 792 wynajętych organizacjom pozarządowym. Najczęściej po kosztach, z czynszem w wysokości kilkanaście złotych za metr. Mają różny standard – od małego pokoiku w podwórku, po kilkusetmetrowe pomieszczenia na realizację ważnych społecznie zadań, np. na zajęcia z hipoterapii. Dla porównania, komercyjna stawka czynszu w dobrej lokalizacji wynosi 150–200 zł za metr kwadratowy.
Na jakie dziedziny aktywności miejskiej trafia najwięcej dotacji? Na pierwszym miejscu jest pomoc społeczna i ochrona zdrowia. Dalej sport i rekreacja, czyli wsparcie dla klubów sportowych, kultura i sztuka – np. teatry pozarządowe, galerie, następnie ochrona zdrowia, edukacja i wychowanie, czyli wszelkie działania związane np. z wolontariatem w szkołach, organizacją wypoczynku dla dzieci i młodzieży w ferie czy wakacje oraz rozwój lokalny.
Zainteresowanie konkursami dotacyjnymi jest spore, zdarza się, że wpływają oferty wielokrotnie przekraczające kwoty przeznaczone na określone działanie. Potem trzeba je modyfikować, aby spełniały wymogi formalne. Co warto podkreślić, pierwsze konkursy na kolejny rok kalendarzowy rozpisywane są jeszcze w listopadzie na podstawie prowizorium budżetowego, aby w lutym, marcu ruszyły pierwsze wypłaty.
Program współpracy z NGO
9 lipca 2015 roku Rada Warszawy przyjęła bardzo istotny dla miasta dokument: „Program rozwoju współpracy m.st. Warszawy i organizacji pozarządowych do roku 2020”. To swoisty plan operacyjny wyznaczający na kilka lat kierunki współpracy pomiędzy miastem a trzecim sektorem. – To pierwszy taki dokument w mieście. Dotychczas współpraca z organizacjami pozarządowymi zamykała się w rocznych programach, teraz możemy wytyczać perspektywę kilkuletnią. Chcieliśmy, aby dokument był przygotowany przy jak najszerszym udziale różnych środowisk, dlatego proces jego tworzenia od początku był partycypacyjny. Założenia zostały wypracowane podczas warsztatów i konsultacji, angażując przedstawicieli trzeciego sektora – tłumaczył Marcin Wojdat, pełnomocnik prezydenta miasta ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz sekretarz Warszawy.
W programie opisane zostały formy współpracy – zarówno te wskazane w ustawie, jak i nowatorskie rozwiązania. Program opiera się na założeniu, że stowarzyszenia i fundacje oraz inne inicjatywy obywatelskie są ważnym i niezbędnym partnerem dla samorządu w zakresie: realizowania zadań publicznych, współtworzenia polityk publicznych, także poprzez monitoring działań władz samorządowych, proponowania i testowania nowych, innowacyjnych rozwiązań, budowania wizerunku i marki Warszawy.
Program reguluje m.in. takie obszary, jak: współpraca finansowa organizacji z miastem (otwarte konkursy ofert, małe granty, zakup usług); udział organizacji w tworzeniu dokumentów o charakterze strategicznym dla miasta i realizacja wspólnych projektów; systemy wsparcia dla organizacji oraz rozwój kompetencji urzędników w zakresie współpracy z organizacjami; najem na preferencyjnych warunkach lokali użytkowych; kierunki rozwoju struktury dialogu społecznego (komisje dialogu społecznego, Forum Dialogu Społecznego czy Warszawska Rada Działalności Pożytku Publicznego).
Budżet partycypacyjny, warsztaty, galerie
Największe sukcesy współpracy miasta z trzecim sektorem w ostatnim czasie? – Bez wątpienia budżet partycypacyjny. Przyjęliśmy model, że do jego wprowadzenia zapraszamy przedstawicieli organizacji pozarządowych, które wdrażały już takie budżety w innych miastach. Dostaliśmy bardzo duże wsparcie od praktyków, stąd sukces tego projektu – mówi Jarosław Jóźwiak. Wymienia też Warsztat przy pl. Konstytucji. Gospodarzem tego miejsca jest Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych FISE. Warsztat wspiera inicjatywy obywatelskie mieszkańców oraz organizuje przestrzeń do wymiany pomysłów i ich realizacji. Każdy zainteresowany może bezpłatnie zainicjować własne działanie, wziąć udział w debatach i konsultacjach związanych z rozwojem miasta oraz w szeregu zajęć.
Albo Centrum Społeczne Paca 40. Jak czytamy na stronie tej organizacji, „Paca 40 to miejsce skupiające mieszkańców Grochowa. Można tu poznać sąsiadów i aktywistów, zaangażować się w lokalne przedsięwzięcia, zrealizować własne pomysły, wziąć udział w warsztatach, otwartych spotkaniach, imprezach kulturalnych lub też po prostu wypić kawę, przeczytać prasę lokalną, przejrzeć ogłoszenia drobne i zagrać w planszówki”.
Do tego cieszący się uznaniem krytyków Teatr WARSawy. To nietypowy teatr, bo prowadzony przez organizację pozarządową, za to wymieniany w ogólnopolskich podsumowaniach sezonu. Nie ma stałego zespołu aktorskiego, tylko zespół osób współpracujących. To zawodowi reżyserzy, aktorzy, scenografowie, kostiumologowie, reżyserzy świateł.
Co by się stało, gdyby Warszawa z dnia na dzień zlikwidowała współpracę z trzecim sektorem? – Na pewno straciliby mieszkańcy. Dziś systemu odwrócić się już nie da, współpraca wpisała się na stałe w funkcjonowanie miasta – odpowiada wiceprezydent Jóźwiak.
