Co to znaczy: dobra szkoła?
Paradoksalnie przyczyną kłopotów z odpowiedzią na to pytanie jest jego oczywistość. To jasne, że szkoły są po to, by dzieci mogły się w nich uczyć. Kiedy jednak zastanowimy się dłużej, zauważymy, że uczenie dzieci nie jest celem, a środkiem do przygotowania ich do dorosłego, udanego życia. Czy do tego wystarczy jedynie nauczanie? Co oprócz wiedzy i umiejętności, sprawdzanych za pomocą egzaminów, zwiększa szanse uczniów na udane życie?
Idąc dalej, należałoby zapytać: jak pracować z uczniami, by pomóc im w osiągnięciu szczęścia w życiu? Dopiero odpowiedź na tak postawione pytanie daje szansę zdefiniowania, czym jest dobra oświata w samorządzie. Patrząc w ten sposób, łatwo zauważymy, że ograniczenie roli szkoły do dobrego przygotowania uczniów do egzaminów, których wyniki często utożsamiane są
z jakością oświaty, to za mało.
Ocenianie jakości szkół przez pryzmat wyników osiąganych przez uczniów na egzaminach wprowadza nas w pułapkę, którą łatwo zauważyć, uświadamiając sobie, że szkolne egzaminy sprawdzają umiejętności w zakresie samodzielnego rozwiązywania typowych problemów, a życie wymaga od nas rozwiązywania nietypowych problemów we współpracy z innymi. Warto też zauważyć, że nie jest dobrze, jeśli szkoła za bardzo uczy uczniów, gdyż w dorosłym życiu będą oni musieli przede wszystkim uczyć się sami.
Najważniejszym zadaniem szkoły powinno być nie tyle nauczanie, co przygotowanie do samodzielnego uczenia się przez całe życie, a to coś zupełnie innego.
Cykl nauki w gminie trwa 9 lat, a w miastach na prawach powiatu – 12. Dlatego
w szkołach konieczne jest działanie oparte na wieloletniej strategii.
Jak budować lokalną strategię rozwoju oświaty?
Przede wszystkim należy pamiętać, że „plan jest niczym, planowanie wszystkim”.
W procesie powstawania strategii najważniejsze są same prace nad nią, dzięki którym autorzy od początku traktują strategię jako swoją. Prace należy rozpocząć od przygotowania prognoz (finansowych, demograficznych) oraz diagnoz stanu obecnego (np. badania oczekiwań i oceny bieżącego stanu oświaty wśród rodziców i uczniów). Diagnozy i prognozy należy skonfrontować z marzeniami wypracowanymi podczas dyskusji o tym, co to znaczy: dobra oświata. Powinni
w niej uczestniczyć uczniowie, rodzice, nauczyciele, dyrektorzy szkół, urzędnicy i władze samorządu.
Tylko podczas dyskusji w takim gronie możliwe jest wypracowanie podstaw strategii oświatowej, która z jednej strony będzie uwzględniała oczekiwania rodziców, a z drugiej istniejące ograniczenia (w tym oczywiście również finansowe).
Ważną rolę w tym procesie mogą odegrać zewnętrzni moderatorzy znający się na oświacie. Rolą moderatora powinno być zadawanie pytań i godzenie stanowisk różnych grup środowiska oświatowego. Trudno jest taką rolę spełnić komuś ze środowiska, ponieważ wywodząc się
z określonej grupy, łatwo może być posądzony o brak obiektywizmu.
Zakończeniem pierwszego etapu prac nad strategią powinno być wypracowanie w szerokim gronie analizy SWOT, podsumowującej dyskusję listą mocnych i słabych stron oraz szans
i zagrożeń dla gminnej oświaty. Moderatorzy mogą również pomóc w redagowaniu – opartej na analizie SWOT – listy celów tak, aby były zrozumiałe dla ich realizatorów, mierzalne, istotne
i osiągalne w skończonym czasie i nie stały się tzw. Listą pobożnych życzeń.
Strategia rozwoju oświaty musi być szeroko uzgodnionym społecznie pomysłem na lokalną oświatę. Tylko wtedy ma szanse zostać zrealizowana. Bez strategii oświatą można jedynie administrować, reagując na bieżąco na zmieniające się uwarunkowania. Takie administrowanie trudno jednak nazwać zarządzaniem.
Jan Zięba – ekspert ds. oświaty w VULCAN sp. z o.o.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
VULCAN sp. z o.o. - lider na rynku rozwiązań dla oświaty - jest organizatorem szkoleń dla przedstawicieli samorządów w ramach projektu „Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i lokalnym, II etap” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Głównym celem projektu jest wzmocnienie strategiczne roli jednostek samorządu terytorialnego w obszarze zarządzania i finansowania oświaty. Do realizowanych zagadnień należy w szczególności: opracowanie i upowszechnienie modeli planowania, zarządzania, monitorowania oraz finansowania szkół i placówek. Zależy nam także na podniesieniu kompetencji przedstawicieli JST, co zostanie dokonane przez system szkoleń i dostarczenie fachowych publikacji (w tym zawierających przykłady dobrych praktyk). Szczegółowe informacje: www.zarzadzanie.oswiata.vulcan.edu.pl
