W mieście wolności i solidarności o EDUKACJI PRZYSZŁOŚCI
Gdańsk, 9-10 marca 2016 r.
Zgodnie z treścią art. 46 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ustawodawca rozróżnia stan po użyciu alkoholu oraz stan nietrzeźwości.
Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1. stężenia we krwi od 0,20/00 do 0,50/00 alkoholu albo
2. obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Natomiast stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1. stężenia we krwi powyżej 0,50/00 alkoholu albo
2. obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Należy zatem zauważyć, że pojęcia „stan po użyciu alkoholu” oraz „stan nietrzeźwości” nie są w polskim prawie pojęciami tożsamymi. O tym, w którym z tych stanów znajduje się osoba, która spożywała alkohol, decyduje stężenie alkoholu we krwi lub jego obecność w wydychanym powietrzu.
Rozróżnienie powyższych pojęć ma również ogromne znaczenie praktyczne, bowiem dyrektor szkoły, będący jednocześnie pracodawcą, nie może dopuścić pracownika do pracy, jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy.
Nietrzeźwy pracownik – co powinien zrobić dyrektor szkoły?
Dyrektor szkoły zobowiązany jest nie dopuścić pracownika do pracy, jeśli ma uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Przepisy nie wymagają pewności ani przeprowadzenia badań, aby nastąpił skutek w postaci niedopuszczenia pracownika do pracy – wystarczy uzasadnione podejrzenie.
Zgodnie z cytowaną ustawą uprawnienia te przysługują również organom nadrzędnym nad szkołą oraz organom uprawnionym do kontroli szkoły. Ustawodawca nie sprecyzował jednak, o jakie dokładnie organy tu chodzi, należy zatem przyjąć, że wszystkie organy, które spełniają kryteria organu nadrzędnego jak i organu kontrolnego.Uprawnienie to będzie więc przysługiwało organowi prowadzącemu, organowi sprawującemu nadzór pedagogiczny, inspektorom Państwowej Inspekcji Pracy itp.
Uzasadnione podejrzenie stawienia się pracownika w pracy w stanie po spożyciu alkoholu lub spożywania alkoholu w miejscu pracy może wynikać również z innych okoliczności, niż tylko wynik badania wydychanego powietrza, badania krwi lub moczu. Mogą to być również zeznania świadków czy nagranie z monitoringu, ale także dowody rzeczowe w postaci rozpoczętych butelek z alkoholem znalezione w miejscu pracy.
Dyrektor szkoły jednak za każdym razem musi indywidualnie ocenić wiarygodność zebranych materiałów dowodowych i zdecydować, czy konieczne jest potwierdzenie stanu nietrzeźwości pracownika dodatkowo badaniem trzeźwości.
Należy podkreślić, że pracownik może zażądać przeprowadzenia badania. W takiej sytuacji obowiązkiem dyrektora szkoły jest mu je umożliwić.
Przeprowadzenie kontroli badania trzeźwości pracownika
Zgodnie z treścią art. 17 ust. 3 cytowanej ustawy na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie pracownika, co do którego istnieje podejrzenie, że stawił się do pracy po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy, badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego.W praktyce organem tym jest najczęściej policja, natomiast zabiegu pobrania krwi dokonuje fachowy pracownik służby zdrowia.
Warunki oraz sposób dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie zostały uregulowane w rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (DzU 1983 Nr 25, poz. 117).
Zgodnie z treścią § 2 powołanego aktu prawnego badanie to może obejmować:
· badanie wydychanego powietrza,
· badanie krwi,
· badanie moczu.
Badanie wydychanego powietrza przeprowadza się za pomocą probierza trzeźwości przez przedmuchiwanie go przez osobę poddaną badaniu. Pracownik może żądać przeprowadzenia badania w obecności osoby trzeciej. Należy wyraźnie podkreślić, że dyrektor szkoły jest obowiązany na żądanie pracownika zapewnić przeprowadzenie powyższych badań.
Przepisy cytowanej ustawy o wychowaniu w trzeźwości nie rozstrzygają jednoznacznie kwestii, czy badanie trzeźwości może być przeprowadzone samodzielnie przez pracodawcę za pomocą alkomatu, czy też zawsze konieczne jest wzywanie uprawnionego organu. Jednakże zgodnie z § 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie, badanie trzeźwości może być przeprowadzane nie tylko przez uprawniony organ, ale także przez osobę upoważnioną przez kierownika zakładu pracy.
Należy podkreślić, że do przeprowadzenia badania dyrektor szkoły nie musi posiadać atestowanego urządzenia. Teza ta jest zgodna z orzeczeniem SN (wyrok z 22 września 2004 r., sygn. I PK 576/03), który stwierdził, że użycie przez pracodawcę nieatestowanego urządzenia do badania zawartości alkoholu w organizmie nie dyskwalifikuje postawionego pracownikowi zarzutu stawienia się do pracy po użyciu alkoholu lub spożywania go w czasie pracy, jeżeli przemawiają za tym inne stwierdzone fakty, a pracownik nie skorzystał ze stworzonych mu przez pracodawcę możliwości dalszej weryfikacji pozytywnego wyniku badania.
W sytuacji, gdy pracownik nie zgadza się na przeprowadzenie badanie, dyrektor szkoły nie ma możliwości samodzielnie go zbadać, bowiem nie ma uprawnień do użycia przymusu bezpośredniego wobec pracownika.Wszelkie siłowe próby nakłonienia pracownika do przeprowadzenia badania mogłyby stanowić naruszenie jego dóbr osobistych.
Dyrektor szkoły w takiej sytuacji powinien żądać przeprowadzenia badania przez policję lub służbę zdrowia.
Czy dyrektor szkoły może dokonać prewencyjnej kontroli badania trzeźwości pracowników?
Nie ulega wątpliwości, że szkoła jest takim miejscem pracy, gdzie standardy trzeźwości, a także promowanie właściwych postaw moralnych i etycznych powinny być na najwyższym możliwym poziomie. Z pewnością promowanie przez nauczycieli trzeźwości w miejscu pracy przyczynia się do kreowania właściwych postaw wśród uczniów. Dlatego też dyrektor szkoły powinien konsekwentnie i z pełną stanowczością dbać o przestrzeganie przepisów prawa, w tym nietolerowanie zachowań mogących podważyć autorytet szkoły, jak i nauczycieli, na przykład przychodzenia do pracy w stanie nietrzeźwości.
Należy zauważyć, że zgodnie z przepisami cytowanej ustawy o wychowaniu w trzeźwości dyrektor szkoły ma możliwość przeprowadzenia badania trzeźwości pracowników, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawili się w pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywają alkohol w pracy.
Prewencyjne badania pracowników powinny być uzasadnione i mogą dotyczyć tylko konkretnego pracownika. W przeciwnym razie pracownik może uznać, że narusza to jego godność lub stanowi działania mobbingujące.
Dyrektor szkoły musi pamiętać, że na bazie obecnych, bardzo niejasnych przepisów istnieje szereg wątpliwość, czy takie badania prewencyjne są zgodne z prawem.
Zatem w każdym przypadku dyrektor szkoły powinien indywidualnie, po rozważeniu wszelkich okoliczności zdecydować, czy zasadne jest przeprowadzenie badania trzeźwości. Jeśli dyrektor szkoły uzna jednak takie działanie za uzasadnione, powinien zadbać o jak największą dyskrecję przy wykonywaniu badań trzeźwości nauczycieli. Z pewnością badanie takie nie powinno zostać wykonane w obecności uczniów i osób postronnych.
Ponadto, za zgodą pracownika możliwe jest przeprowadzenie prewencyjnego badania trzeźwości przez dyrektora szkoły lub osobę przez niego upoważnioną. Badanie takie dokonane za zgodą pracownika nie narusza jego dóbr osobistych.
Wnoszenie alkoholu na teren szkoły
Prawo zabrania nie tylko przychodzenia do pracy w stanie po użyciu alkoholu, spożywania alkoholu w miejscu pracy, ale również wnoszenia alkoholu na teren zakładu pracy, a więc również szkoły. Zgodnie z treścią art. 16 ustawy o wychowaniu w trzeźwości, zabrania się wnoszenia napojów alkoholowych na teren zakładów pracy. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, czy pracownik wniósł alkohol na teren szkoły z zamiarem jego spożycia, czy też kupił go w innym celu. Aby uniknąć odpowiedzialności prawnej, pracownicy posiadający przy sobie napoje alkoholowe, wchodząc na teren szkoły, mają obowiązek przekazania ich do depozytu pod rygorem niewpuszczenia lub usunięcia z zakładu pracy. Szczegółowe kwestie w tym zakresie uregulowane są przepisami rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych z 11 maja 1983 r. w sprawie zasad i trybu postępowania w razie wnoszenia napojów alkoholowych na tereny objęte zakazem ich wnoszenia (DzU 1983 Nr 25, poz. 105)
Co więcej, przepisy przewidują, że osoby upoważnione przez dyrektora szkoły zobowiązane są odmówić wpuszczenia na teren szkoły osób, w stosunku do których powzięły uzasadnione podejrzenie, że wbrew zakazowi wnoszą napoje alkoholowe, chyba że przeprowadzona na żądanie tych osób kontrola nie potwierdzi tego podejrzenia.
Konsekwencje prawne przyjścia pracownika do pracy w stanie po spożyciu alkoholu
Należy pamiętać, że przebywanie w szkole pod wpływem alkoholu, spożywanie go oraz wnoszenie do zakładu pracy stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Zachowanie takie zagrożone jest karą porządkową upomnienia lub nagany, karą pieniężną, może też stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Stosownie do art. 108 § 2 kodeksu pracy za stawienie się do pracy pracownika w stanie nietrzeźwości lub spożywania alkoholu w czasie pracy pracodawca może również stosować karę pieniężną.
Kara pieniężna za jedno przekroczenie nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń.
W art. 110 k.p. określono, że należy poinformować pracownika pisemnie o nałożonej karze ze wskazaniem rodzaju naruszenia obowiązków pracowniczych, na czym polegało naruszenie, daty naruszenia oraz pouczyć o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Warto zaznaczyć, że w wyroku z 29 czerwca 2000 r., I PKN 716/99 (OSNP 2002/1/10) Sąd Najwyższy stwierdził, że odmowa przyjęcia pisma, o którym pracownik wie, że zawiera informację o ukaraniu, jest równoznaczna z zawiadomieniem o zastosowaniu kary porządkowej w rozumieniu art. 110 i 112 kodeksu pracy. Zgodnie z przywołanym art. 112 pracownik może uznać, że zastosowanie kary porządkowej nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa i w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu zgłosić sprzeciw od wymierzonej kary porządkowej.
Czy sprzeciw zostanie odrzucony lub uwzględniony decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu przez pracodawcę w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. W przypadku odrzucenia sprzeciwu pracownik ma prawo w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. Zatarcie kar porządkowych reguluje przepis art. 113 kodeksu pracy. Zgodnie z nim karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. Jednocześnie sam pracodawca może z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu. Obowiązkiem pracodawcy jest usunięcie kary, by w aktach osobowych pracownika, którą prowadzi, nie pozostał żaden ślad o jej wymierzeniu.
Niezależnie więc od odpowiedzialności karnej, nauczyciele mianowani i dyplomowani, zgodnie z art. 75 ustawy – Karta nauczyciela, podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom nauczycielskim.
Karami dyscyplinarnymi dla nauczycieli są: nagana z ostrzeżeniem, zwolnienie z pracy, zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania oraz wydalenie z zawodu nauczycielskiego. W sprawach dyscyplinarnych nauczycieli orzekają w pierwszej instancji komisje dyscyplinarne przy wojewodach dla nauczycieli wszystkich szkół na terenie województwa. Drugą instancją w sprawach dyscyplinarnych nauczycieli jest odwoławcza komisja dyscyplinarna przy ministrze właściwym do spraw oświaty i wychowania, a w sprawach dyscyplinarnych nauczycieli szkół artystycznych – odwoławcza komisja dyscyplinarna przy ministrze właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, powołane do rozpatrywania odwołań od orzeczeń komisji dyscyplinarnych wymienionych powyżej.
Zgodnie z art. 83 ustawy – Karta nauczyciela dyrektor szkoły może ponadto zawiesić w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a organ prowadzący szkołę – dyrektora szkoły, przeciwko któremu wszczęto postępowanie karne lub złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest odsunięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w szkole.
W sprawach niecierpiących zwłoki nauczyciel i dyrektor szkoły może być zawieszony przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Nauczyciel i dyrektor szkoły zostaje z mocy prawa zawieszony w pełnieniu obowiązków w razie jego tymczasowego aresztowania lub w razie pozbawienia go wolności w związku z postępowaniem karnym. Zawieszenie w pełnieniu obowiązków nie może trwać dłużej niż 6 miesięcy, chyba że przeciwko nauczycielowi lub przeciwko dyrektorowi szkoły toczy się jeszcze postępowanie wyjaśniające, w związku z którym nastąpiło zawieszenie.
Spożywanie alkoholu w szkole jest czasami możliwe
Zgodnie z wyrokiem SN z 24 września 2015 r. (sygn. I PK 120/15) udział pracowników w spotkaniu zorganizowanym za zgodą pracodawcy po godzinach pracy i spożywanie niewielkiej ilości alkoholu nie prowadzi do zwolnienia dyscyplinarnego. Sąd Najwyższy nie podzielił restrykcyjnego przekonania o zakazie wnoszenia i spożywania alkoholu w odniesieniu do szczególnych przypadków, które polegają na zwyczajowym i wcześniej uzgodnionym umożliwianiu pracownikom odbywania spotkań okolicznościowych lub pożegnalnych w sposób, który nie narusza ani nie zagraża spokojowi i porządkowi w miejscu i czasie pracy ani porządkowi publicznemu. Taki charakter ma np. spotkanie pożegnalne zorganizowanie za zgodą i na warunkach określonych przez pracodawcę poza godzinami pracy oraz po godzinach funkcjonowania (urzędowania) szkoły, które nie kolidowało z celem ani funkcją art. 16 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości. Według tej regulacji zakaz wnoszenia i spożywania alkoholu w miejscu pracy wynika z potrzeb pracodawcy zobowiązanego do zapewnienia niezakłóconego procesu pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach zatrudnienia, a także spokoju i porządku w miejscu pracy (art. 94 pkt 2 i 4 kodeksu pracy). Takie powszechnie uznane zasady nie wykluczają możliwości, a zarazem obowiązku pracodawcy wpływania na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego (art. 94 pkt 10 kodeksu pracy), w tym przez zwyczajowo przyjęte lub uzgodnione z pracownikami nieodpłatne udostępnianie pomieszczeń zakładowych dla zaspokojenia potrzeb okolicznościowych, w tym spotkań pożegnalnych pracowników, którzy kończą zatrudnienie u danego pracodawcy. Jeżeli biorący udział w takich spotkaniach pracownicy nie naruszają porządku i spokoju w miejscu pracy, przepisów bhp lub przeciwpożarowych, ani wreszcie przepisów porządku publicznego, to nie może być mowy o naruszeniu przez nich obowiązków pracowniczych, w szczególności w sposób kwalifikowany, który miałby uzasadniać akceptację dla zastosowania wobec nich najsurowszych sankcji prawa pracy, w tym dyscyplinarnych zwolnień z pracy w trybie art. 52 § 1 pkt 1 kodeksu pracy.
Ten i wiele innych tematów związanych z edukacją, kulturą i sportem będziemy poruszać podczas Ogólnopolskiej Konferencji Samorządu i Oświaty EDUKACJA PRZYSZŁOŚCI, która odbędzie się w dniach 9-10 marca 2016 r. w Gdańsku.
Już dziś można się zapisać korzystając z formularza zamieszczonego na www.oswiataprzyszlosci.pl – zakładka zgłoszenia.
Tylko do końca stycznia 2016 r. – cena promocyjna.
