Przedwczesny alarm. Tylko Dąbrowa Górnicza i Gliwice bez punktów pomocy prawnej

Na początku stycznia na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości ukazał się alarmistyczny tekst. „W związku z licznymi zastrzeżeniami napływającymi do Ministerstwa Sprawiedliwości, informujemy, że przepisy dostosowujące zawarte w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej przygotowanej przez poprzedni rząd PO-PSL wprowadziły zbyt późny termin na podpisanie umów z adwokatami i radcami prawnymi oraz organizacjami pozarządowymi udzielającymi nieodpłatnej pomocy prawnej. Ten poważny błąd poprzedniego rządu obiektywnie uniemożliwił w wielu miejscach uruchomienie punktów pomocy prawnej od 1 stycznia 2016 roku.” – czytamy na stronach MS.

Chodziło o harmonogram wprowadzenia ustawy, który został źle sporządzony. Przepisy ustawy zakładały, że umowy z wykonawcami udzielającymi nieodpłatnej pomocy prawnej mogły być zawierane aż do 31 grudnia 2015 roku. Do tego terminu w trakcie negocjacji zmieniane mogły być szczegóły umów, w tym te określające adresy i godziny przyjęć. Termin ten w rzeczywistości nie pozwolił więc na skuteczną realizację ustawy, skoro już z dniem 1 stycznia wchodziła ona w życie, a postanowienia zawieranych umów mogły być renegocjowane aż do końca 2015 r.  

Jak przekonywało ministerstwo w wielu przypadkach, organy samorządu nie zamieszczały informacji na temat adresów punktów i godzin przyjęć na stronie Biuletynu Informacji Publicznej, co jeszcze bardziej utrudniło skorzystanie z pomocy osobom tego potrzebującym. Informacje na temat szczegółów organizacji punktów pomocy w powiatach spływały również do Ministerstwa Sprawiedliwości z opóźnieniem.

Na zarzuty zareagował na portalu Związku Powiatów Polskich wartowiedziec.org Grzegorz Kubalski. – Zgadzam się z tym, że uchwalony terminarz był mało racjonalny. Przedstawiciele Związku Powiatów Polskich zwracali zresztą na to uwagę w toku prac parlamentarnych – bezskutecznie. Przedstawiciele projektodawców – i to niekoniecznie tylko ze szczebla politycznego – uważali, że przedstawiona przez rząd propozycja jest optymalna. Jednak to nie w kalendarzu tkwił problem.

Kubalski informował (tekst z 10 stycznia), że pięć jednostek szczebla powiatowego odpowiedzialnych za 39 punktów, a zatem prawie połowę nieuruchomionych punktów, odmówiło realizacji zadania z uwagi na brak zapewnienia finansowania. Kolejne dwadzieścia punktów nie zostało uruchomionych ze względu na odmowę podpisania umowy przez adwokata, radcę prawnego lub organizację pozarządową. Zaledwie w przypadku 23 punktów problem tkwił w niewyłonieniu organizacji pozarządowej – co w pewien sposób można wiązać z kalendarzem. Tyle że w tym przypadku terminem dokonania czynności był 15 grudnia, a zatem był jeszcze czas na wdrożenie rozwiązania awaryjnego, zgodnego z przepisami ustawy.

Z Ministerstwa Sprawiedliwości otrzymaliśmy właśnie najbardziej aktualne dane. Według stanu na dzień 19 stycznia 2016 r.  punktów nieodpłatnej pomocy prawnej obrazuje poniższa tabela:

Żaden z punktów nieodpłatnej pomocy prawnej nie został uruchomiony w następujących powiatach:

- miasto Dąbrowa Górnicza (5),

- miasto Gliwice (7).

W pozostałych powiatach działa co najmniej jeden punkt nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zgodnie z art. 12 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, starosta zbiorczą informację o wykonaniu zadania polegającego na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze powiatu przekazuje Ministrowi Sprawiedliwości oraz właściwemu wojewodzie nie później niż do końca pierwszego kwartału roku następnego.Z przepisu tego wynika, że poszczególni starostowie mają obowiązek przekazać statystyki dotyczące korzystania z punktów nieodpłatnej pomocy prawnej za rok 2016 do 31 marca 2017 r.