Generalnie Rzecznik Praw Obywatelskich podziela opinię o zasadności i celowości zmian wprowadzonych w ustawie o systemie oświaty regulujący kwestię pobierania opłat za naukę i opiekę w publicznych przedszkolach, w związku z którą koszt godziny opieki wykraczającej poza realizację podstawy programowej nie może przekraczać 1 zł. Pragnie jednak zwrócić uwagę na wątpliwości interpretacyjne związane z ustawą oraz obawy rodziców dzieci uczęszczających do przedszkoli publicznych.
Rzecznik na wstępie zaznaczył, że zmiany wprowadzone przez ustawę z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 827) niewątpliwie służą realizacji postulatu równego i powszechnego dostępu do edukacji przedszkolnej. Niższe koszty mogą zachęcić do skorzystania z usług placówek mniej zamożne czy wielodzietne rodziny. W tym kontekście warto wspomnieć, że przywoływana nowelizacja jest elementem większej reformy zakładającej także m.in. stopniowe zagwarantowanie miejsca w publicznym przedszkolu wszystkim zgłoszonym dzieciom.
Są wątpliwości
Jednakże do Rzecznika zwracają się rodzice, którzy obawiają się przede wszystkim likwidacji zajęć odbywających się w przedszkolach, ale prowadzonych przez podmioty zewnętrzne (w tym przede wszystkim przez przedsiębiorców oferujących usługi edukacyjne).
Nie ulega wątpliwości, że przedszkola powinny gwarantować dzieciom opiekę i naukę zgodnie z podstawą programową zawartą w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU poz. 977). Zarówno warunki lokalowe, wyposażenie, jak i kwalifikacje nauczycieli powinny zatem zapewniać realizację zajęć wynikających z podstawy programowej bez konieczności zlecenia ich prowadzenia podmiotom zewnętrznym (w szczególności jeśli miałoby się to wiązać z dodatkowymi kosztami dla rodziców).
Przedszkola publiczne, jako placówki oświatowe będące elementem systemu oświaty w Polsce, nie mogą pełnić jedynie funkcji pośrednika pomiędzy rodzicami a podmiotami oferującymi usługi edukacyjne. Dotyczy to w szczególności zajęć mieszczących się w podstawie programowej, np. zajęć umuzykalniających, plastycznych czy teatralnych. Nie ulega także wątpliwości, że przedszkola publiczne nie powinny być miejscem, w którym standard nauki i opieki zależy od tego, czy rodzice dziecka są gotowi do ponoszenia dodatkowych opłat.
Brak zajęć z języka
W pismach do Rzecznika Praw Obywatelskich rodzice wskazują że wraz z wejściem w życie nowelizacji wiele przedszkoli zrezygnowało z prowadzenia zajęć niewynikających z podstawy programowej, ale stanowiących jej cenne uzupełnienie, w tym przede wszystkim zajęć z języka obcego. Skarżący obawiają się, że może to prowadzić do pogorszenia szans edukacyjnych dzieci pochodzących z rodzin, które nie mogą sobie pozwolić na zapisanie dziecka do przedszkola niepublicznego lub na dodatkowe lekcje po godzinach pracy placówki.
O wysokiej ocenie przydatności i atrakcyjności podobnych lekcji może świadczyć fakt, że były one oferowane w wielu placówkach, a zainteresowanie nimi było bardzo duże. W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił do Pani Minister z uprzejmą prośbą o rozważenie możliwości uzupełnienia obowiązującej podstawy programowej o dostosowane do potrzeb i możliwości dzieci w wieku przedszkolnym zajęcia z podstaw języka obcego.
Różnice w standardzie
Rodzice wskazują również, że brak jednolitej wykładni przepisów ustawy o systemie oświaty prowadzi do różnic w standardzie nauki i opieki w różnych gminach. Część organów prowadzących ograniczyła liczbę dodatkowych zajęć, część jednak przyjęła interpretację, zgodnie z którą rady rodziców, w ramach swoich kompetencji, mogą zbierać dobrowolne składki lub gromadzić środki z innych źródeł (np. pozyskiwać sponsorów). Uzyskane w ten sposób pieniądze mogą być zaś przeznaczone na zorganizowanie zajęć edukacyjnych zgodnie z życzeniem rodziców. Podobna interpretacja, o ile nie prowadzi do faktycznego omijania przepisów o ograniczeniu wysokości opłat za opiekę w przedszkolu, wydaje się być nie tylko zgodna z prawem, ale także zgodną z wolą i oczekiwaniami rodziców. Nie ulega wątpliwości, że ewentualna składka na ten cel musi być dobrowolna, a zajęcia zorganizowane w taki sposób, aby nie prowadziły do dzielenia dzieci ze względu na to, czy ich rodzice zgodzili się na dokonanie wpłaty.
(wystąpienie rzecznika praw obywatelskich do Minister Edukacji Narodowej z 27 listopada 2013 r., RPO - 748010- I/13/NC)
