Odpowiedzialność za zdrowie publiczne i zapewnienie właściwych warunków zdrowotnych leży w gestii państwa i zostało uwzględnione w większości konstytucji narodowych (także w Konstytucji RP). Znaczenie zdrowia publicznego znalazło swój wyraz także w licznych dokumentach Organizacji Narodów Zjednoczonych i jej agend, w dokumentach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz w prawodawstwie Unii Europejskiej. Rola samorządu w ochronie zdrowia jest więc niezastąpiona. Samorządy lokalne są najbliżej swoich mieszkańców, a więc również najbliżej ich problemów i potrzeb.
To na samorządach spoczywa największy ciężar w obszarze zdrowia publicznego, edukacji zdrowotnej i profilaktyki chorób. Tymczasem, według danych Najwyższej Izby Kontroli, w 2015 r. tylko 0,04 ogółu wydatków samorządów zostało przeznaczone na programy polityki zdrowotnej, mimo że są do ich wdrażania dobrze przygotowane od strony organizacyjnej, a na profilaktykę jest ogromne zapotrzebowanie. Środki finansowe bardzo często inwestowane są w leczenie, a nie w zapobieganie chorobom i dbanie o zdrowie, które jest znacznie skuteczniejszą strategią, zarówno krótko-, jak jak i długofalową. Oprócz tak istotnych korzyści, jak poprawa świadomości zdrowotnej danej populacji oraz lepszy stan zdrowia, wymienić trzeba także obniżenie kosztów leczenia wielu chorób, a także zwiększenie produktywności mieszkańców regionu.
Samorządy tłumaczą się brakiem zaplanowanych na profilaktykę środków. Istnieją jednak inne, alternatywne źródła finansowania inicjatyw zdrowotnych. Są nimi m.in. Narodowy Fundusz Zdrowia oraz fundusze unijne.
– Jednym ze sposobów finansowania działań w obszarze zdrowia są środki unijne. Obecna perspektywa finansowa 2014–2020 daje taką możliwość. Dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego można zdobyć m.in. na wdrożenie projektów profilaktycznych dotyczących chorób będących istotnym problemem zdrowotnym dla danego regionu. W ramach projektu Zdrowie Człowiek Profilaktyka stworzyliśmy szereg narzędzi, bezpłatnych materiałów, drukowane poradniki oraz stronę internetową, z których mogą Państwo korzystać. Zachęcam Państwa do podejmowania starań związanych z uzyskaniem dofinansowania ze środków UE, to wielka szansa na poprawę zdrowia lokalnej społeczności. – mówi Edyta Masłowska-Parafian, ekspert ds. funduszy unijnych.
Dobre praktyki
Realizacja i wdrażanie programów polityki zdrowotnej może być o wiele prostsze, jeżeli wesprzemy się doświadczeniami samorządów, które już od wielu lat konsekwentnie inwestują w profilaktykę zdrowotną i odnoszą na tym polu niemałe sukcesy. Dobrym przykładem jest tutaj miasto Kielce, które jest liderem, jeśli chodzi o liczbę pozytywnie zaopiniowanych przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) programów zdrowotnych w Polsce.
– Nasz urząd od wielu lat angażuje się w działania mające na celu poprawę zdrowia naszych mieszkańców i widzimy ich efekty. Finansujemy i realizujemy programy profilaktyczne od 2004 roku. W tym czasie realizowaliśmy takie programy, jak: program profilaktyki zakażeń meningokokowych, program prewencji ospy wietrznej, program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), program szczepień przeciw grypie. Od 2006 roku szczepiliśmy przeciwko bakteriom pneumokokowym wszystkie nowo narodzone dzieci. Widząc spektakularne efekty tych działań i idąc za rekomendacjami ekspertów medycznych, planujemy realizować program profilaktyki zakażeń pneumokokowych skierowany do dorosłych po 65. roku życia, którzy ze względu na wiek są także
w grupie ryzyka zachorowań na infekcje pneumokokowe. Program został pozytywnie zaopiniowany przez AOTMiT. W ramach programu osoby spełniające kryteria włączenia, będą szczepione przeciwko pneumokokom szczepionką 13-walentną, która daje najszerszą ochronę przed tymi bakteriami – mówi Anna Dusza-Ciechanowska, główny specjalista Referatu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Urzędu Miasta Kielc.
Ważną zmianą jest objęcie ochroną nie tylko dzieci, ale również dorosłych. W przypadku zakażeń pneumokokowych to bardzo istotne, ponieważ osoby starsze są podobnie jak dzieci w grupie wysokiego ryzyka, o czym rzadko się wspomina. Takie programy, oprócz Kielc, wprowadziła też gmina Grębocice oraz województwa pomorskie i kujawsko-pomorskie. Co więcej, woj. świętokrzyskie podjęło decyzję o ochronie przeciwko pneumokokom pacjentów z najczęstszymi nowotworami litymi i hematologicznymi. To unikatowy program w skali Europy i zwrócenie uwagi w programach profilaktyki zdrowotnej na tę istotną grypę ryzyka.
Wsparcie dla samorządów
Inicjatywy takie, jak projekt edukacyjny Zdrowie Człowiek Profilaktyka, mają na celu pomoc samorządowcom. Przy wsparciu ekspertów powstał szereg narzędzi przydatnych do korzystania i tworzenia programów polityki zdrowotnej. Na stronie projektu www.zdrowieczlowiekprofilaktyka.pl/ zamieszczone jest kompendium wiedzy na temat pozyskiwania środków, tworzenia programów i ich realizacji. Twórcy projektu oferują również zorganizowanie akcji edukacyjnych, konsultacje z ekspertami medycznymi oraz radcą prawnym, wsparcie w nagłośnieniu inicjatywy w mediach lokalnych, w przeprowadzeniu samej akcji szczepień i przygotowaniu oferty cenowej.
– Zachęcam Państwa do odwiedzenia strony www.zdrowieczlowiekprofilaktyka.pl, gdzie w ramach projektu wraz z ekspertami przygotowaliśmy propozycje schematów programów polityki zdrowotnej, w tym program szczepień przeciwko pneumokokom dla dorosłych. Jest to niezwykle przydatne narzędzie stworzone z myślą o tym, aby wesprzeć samorządy w przygotowaniu programu spełniającego oczekiwania AOTMiT– dodaje Tomasz Jan Prycel, Zdrowie Człowiek Profilaktyka.
Artykuł powstał w ramach projektu Zdrowie Człowiek Profilaktyka. Po więcej informacji zapraszamy na: www.zdrowieczlowiekprofilaktyka.pl/
Źródła: www.zdrowieczlowiekprofilaktyka.pl/themes/zcp/assets/files/Katalog_Vademecum.pdf
Co warto wiedzieć o programach polityki zdrowotnej realizowanych przez samorząd
– Programy polityki zdrowotnej powinny być realizowane zgodnie z trybem opisanym w art. 48b ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w którym JST zostały wymienione wśród podmiotów upoważnionych do opracowywania, wdrażania, realizowania i finansowania programów.
– Samorządowe programy polityki zdrowotnej powinny być spójne z regionalną polityką zdrowotną, przygotowaną w oparciu o zmapowane potrzeby zdrowotne mieszkańców danego województwa.
– Na poziomie powiatu działania powinny być realizowane po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami, a na poziomie województwa – po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami i powiatami.
– Programy polityki zdrowotnej mogą być realizowane w perspektywie jednego roku lub wielu lat.
